Như chúng ta đã biết, thao tác định nghĩa là nêu ra nội dung của khái
niệm. Nhiệm vụ tưởng như đơn giản này được thực hiện theo những
cách thức rất đa dạng trên thực tế. Đi vào cụ thể, trước hết, người viết
phân biệt các định nghĩa rõ ràng và các định nghĩa không rõ ràng.
Các định nghĩa rõ ràng có dạng đẳng thức giữa hai khái niệm. Sơ đồ
chung của chúng: “A là (được xác định bởi) B”. Trong đó, A và B là hai
khái niệm mà mỗi khái niệm được thể hiện bằng một từ hoặc cụm từ. Ví dụ,
“Phân tử là hạt nhỏ nhất của chất, mà hạt đó vẫn còn bảo toàn tất cả các
tính chất hóa học của chất cho trước”.
Các định nghĩa không rõ ràng không có dạng đẳng thức của hai khái
niệm. Một đoạn văn bản, văn cảnh, trong đó có khái niệm mà chúng ta quan
tâm, trong nghĩa nhất định, là định nghĩa không rõ ràng của khái niệm đó.
Văn cảnh làm công việc kết nối với các khái niệm đã biết và một cách gián
tiếp, giúp chúng ta hiểu nội dung của khái niệm được quan tâm. Ví dụ, đọc
một bài báo, bạn bắt gặp khái niệm “công nghệ cao”. Căn cứ vào văn cảnh
của bài báo, bạn có thể đoán “công nghệ cao là các công nghệ liên quan đến
điện tử, phần cứng của máy tính” hoặc “công nghệ cao là các công nghệ sử
dụng các hiệu ứng ở mức vi mô”. Những định nghĩa không rõ ràng dựa trên
văn cảnh, ngữ cảnh như vậy luôn không đầy đủ, không bền vững và ổn định.
Rất tiếc, hầu như tất cả các định nghĩa mà chúng ta gặp và sử dụng trong
đời thường đều là các định nghĩa không rõ ràng. Trong giao tiếp, khi nghe
một từ không hiểu, chúng ta thường cố gắng xác định nghĩa của nó căn cứ
vào nội dung câu chuyện. Khi đọc văn bản tiếng nước ngoài, gặp một, hai từ
không hiểu, chúng ta thường không tra tự điển ngay mà cố gắng suy đoán,
hiểu chúng theo văn cảnh. Chưa kể, không có tự điển nào có thể bao quát
được hết sự phong phú về nghĩa và sắc thái của các từ, mà sự phong phú này
lại phản ánh sự phong phú của các tình huống (ngữ cảnh) có trên thực tế.
Thông thường, từ ngữ được mọi người hiểu và sử dụng nhuần nhuyễn không
phải nhờ từ điển giải thích, mà chủ yếu, nhờ các mối liên kết đa dạng giữa từ
