Ngoài những gì đã trình bày trong mục nhỏ này về định nghĩa khái
niệm, người viết muốn lưu ý bạn đọc thêm một số điểm liên quan đến
việc sử dụng các định nghĩa trong cuộc sống, công việc hàng ngày:
- Các định nghĩa dùng trong thực tế thường kết hợp các yếu tố mô tả với
các yếu tố mang tính yêu cầu đối với nội hàm của khái niệm được định
nghĩa.
Ví dụ, từ điển giải thích không chỉ mô tả các nghĩa (nội dung) của các từ,
mà các từ đó cùng với các nghĩa của chúng nảy sinh dần dần trong suốt quá
trình phát triển của một dân tộc. Các nhà soạn từ điển còn đề ra nhiệm vụ:
Chấn chỉnh, chuẩn hóa các nghĩa thành yêu cầu đối với việc hiểu và sử dụng
đúng các từ (khái niệm). Chẳng hạn, “Đại từ điển tiếng Việt”(Nguyễn Như Ý
chủ biên, Nhà xuất bản văn hóa thông tin, năm 1999) định nghĩa khái niệm
“xuất sắc”: “Xuất sắc là tốt, giỏi, vượt trội hẳn so với bình thường”. Một
mặt, định nghĩa vừa nêu mô tả các thuộc tính bản chất của khái niệm “xuất
sắc”. Mặt khác, định nghĩa cũng yêu cầu người sử dụng khái niệm “xuất
sắc” dùng cho đúng đối tượng và đối tượng chưa “xuất sắc” biết được yêu
cầu để trở thành “xuất sắc” là như thế nào.
Từ đây chúng ta có thể thấy, một lớp học có hầu hết học sinh là học sinh
xuất sắc, lạm phát danh hiệu cá nhân và đơn vị xuất sắc chứng tỏ khái niệm
“xuất sắc” đã bị dùng ra ngoài phạm vi áp dụng của nó, không còn chính
danh nữa. Lẽ ra khi danh không chính thì ngôn không thuận. Rất tiếc, hiện
nay, không ít từ tiếng Việt bị dùng sai định nghĩa có trong từ điển và nhiều
người có danh hiệu “xuất sắc” cứ tự hào, tưởng mình là “xuất sắc” thật.
Điều này rất nguy hiểm, vì con người suy nghĩ và giao tiếp chủ yếu bằng
ngôn ngữ. Cái sai ngôn ngữ dẫn đến cái sai suy nghĩ, xúc cảm và hành động.
Tóm lại, chức năng mô tả của định nghĩa cho biết đối tượng được định
nghĩa có những đặc điểm gì và chức năng yêu cầu chỉ ra đối tượng được
định nghĩa phải như thế nào mới đạt:
- Định nghĩa là công cụ cần thiết để có được các khái niệm, phán đoán và
sự suy luận dễ hiểu không chỉ cho mình mà cho cả những người khác, nhờ
