học của Đ.Y. Menđeleev. Lịch sử phát triển “Bảng tuần hoàn” với những ô
trống của các nguyên tố hóa học cùng các tính chất của chúng được dự báo
trước, dần dần được lấp đầy bởi sự phát hiện các nguyên tố đó trong thực tế,
đã chứng minh một cách thuyết phục về các ích lợi của phân loại trong khoa
học.
Tuy nhiên, chúng ta không nên tuyệt đối hóa vai trò của việc phân loại vì
nhiều lý do. Thứ nhất, cái gọi là các dấu hiệu bản chất dùng làm cơ sở để
phân loại có thể thay đổi theo thời gian, do các nhà nghiên cứu hiểu biết bản
chất các đối tượng ngày càng tốt hơn. Thứ hai, hiện thực khách quan luôn ở
trong trạng thái vận động, tiến hóa, phát triển, do vậy, những biên giới rạch
ròi giữa các khái niệm‐giống trong khái niệm‐loài không phản ánh chính xác
hiện thực khách quan như hiện thực khách quan vốn có. Ví dụ, người ta tìm
được trên thực tế những đối tượng có những dấu hiệu vừa thuộc giống này,
vừa thuộc giống kia, hoặc những đối tượng nằm ở chính biên giới của các
giống. Thứ ba, có thể có những sai lầm trong việc diễn giải sự phân loại. Ví
dụ, phân loại người theo nhóm máu rồi đi đến kết luận về sự phụ thuộc giữa
trí thông minh và nhóm máu. Tóm lại, rất cần sự chú ý và thận trọng trong
cả quá trình thực hiện phân loại và diễn giải các kết quả thu được từ phân
loại, để có được các kết luận đúng.
- Trong thực tế cuộc sống, công việc, phân chia khái niệm diễn ra không
chặt chẽ như trong khoa học và vẫn được mọi người tiếp nhận vì những ích
lợi nhất định. Ví dụ, bước vào hiệu sách, bạn thấy các chỗ để sách phân loại
như: Sách văn học, khoa học, kỹ thuật, ngoại ngữ, từ điển, lớp 1, lớp 2,...,
lớp 12, đại học. Nhìn theo quan điểm phân chia lôgích, ở đây có vấn đề vi
phạm các quy tắc phân chia như quy tắc một: Phân chia phải nhất quán theo
một cơ sở; quy tắc ba: Các bộ phận phân chia (các khái niệm‐giống) phải
loại trừ nhau. Cụ thể, cơ sở phân chia theo lĩnh vực chuyên môn (văn học,
khoa học, kỹ thuật...) khác cơ sở phân chia theo trình độ văn hóa (lớp 1, lớp
2,..., lớp 12, đại học). Quyển sách vật lý lớp 12 chẳng hạn, vừa thuộc khái
niệm‐giống “sách khoa học”, vừa thuộc khái niệm‐giống “sách lớp 12”.
