8.6.2. Thông tin: Luận ý thông thường và luận ý
lôgích
Người viết muốn nhấn mạnh một lần nữa, thông tin được hiểu ở đây chỉ là
các ý nghĩ có thể diễn đạt được bằng ngôn ngữ nói hoặc viết. Trong ý nghĩa
này, các ý nghĩ của toàn bộ quá trình suy nghĩ giải quyết vấn đề và ra quyết
định của một người có thể trình bày thành văn bản. Văn bản thu được đóng
vai trò biên bản chi tiết quá trình suy nghĩ. Dựa trên các kiến thức lôgích học
hình thức, phân tích văn bản – biên bản quá trình suy nghĩ của một người,
người ta có thể biết, hiểu, đánh giá quá trình suy nghĩ của người đó về vấn
đề cụ thể cho trước.
Luận ý thông thường được hiểu là thông tin nêu trọn một ý tưởng, thể
hiện dưới dạng câu khẳng định hoặc phủ định mang tính kết luận. Ví dụ, các
câu như “Học phải đi đôi với hành”, “Uống nước chưa đun sôi có hại cho
sức khỏe”... là các luận ý thông thường. Luận ý (thông tin) lôgích bao gồm
không chỉ câu kết luận mà cả các câu khác, liên quan về mặt lôgích với kết
luận (câu khẳng định hoặc phủ định) đó: Những câu giải thích vì sao, nghĩ
như thế nào để đi đến các kết luận như các câu trên. Nói cách khác, luận ý
(thông tin) lôgích phản ánh quá trình suy luận lôgích, thể hiện thành các câu
ngôn ngữ. Rõ ràng, luận ý (thông tin) lôgích mang tính thuyết phục cao hơn
luận ý thông thường. Luận ý đề cập trong mục nhỏ này và cả trong các phần
sau chính là luận ý (thông tin) lôgích.
Suy luận có cấu trúc gồm ba phần: Tiền đề, cách lập luận và kết luận
(xem mục 8.5. Suy luận) tạo thành một thông tin (luận ý) lôgích. Quá trình
suy nghĩ giải quyết vấn đề và ra quyết định là hệ thống các thông tin lôgích
như thế. Nói cách khác, có thể coi mỗi thông tin lôgích là một viên gạch (lời
giải một phần bài toán cho trước hay còn gọi là bài toán nhỏ) góp phần xây
dựng tòa nhà – lời giải toàn bộ bài toán cho trước. Đầu tiên nói về thông tin
lôgích (viên gạch). Về mặt nguyên tắc, chúng ta biết rằng, các ý nghĩ tiền đề
có cơ sở lôgích vững chắc (các tiền đề đúng), cách lập luận tuân thủ các yêu
cầu lôgích sẽ dẫn đến các kết luận bảo đảm tin cậy, thuyết phục và đạt mục
đích mà bài toán nhỏ đề ra trong thực tế.
