một bên có đắp nổi hình một ông vua nào đó, một bên do dùng nhiều đã
nhẵn thín, chính thầy tự khắc lên đó mấy chữ tên đầu của mình: G.W.S.,
cùng với ngày tháng 24-7-1865. Tôi còn nhớ rõ lắm, thầy bảo là kiếm được
ở Constanthinople, cỡ bằng đồng florine hoặc to hơn. Chuyện kỳ quặc đó là
như thế này. Thầy Sampson dạy tôi ngữ pháp La tinh. Một phương pháp
thầy ưa chuộng – có lẽ phương pháp đó rất tốt – là cho chúng tôi tự đặt một
câu minh hoạ quy luật về ngữ pháp thầy vừa dạy. Dĩ nhiên đây cũng lại là
dịp cho những học sinh dốt có cơ hội láo xược – biết bao chuyện như vậy
đã xảy ra ở các trường. Nhưng Sampson rất nghiêm, chúng tôi không dám
chơi nhả. Hôm ấy thầy dạy chúng tôi chia động từ "nhớ" tiếng La tinh, thầy
ra lệnh cho chúng tôi mỗi người tự đặt một câu với động từ memini – nhớ.
"Tôi nhớ" chẳng hạn. Hầu hết chúng tôi đặt những câu đơn giản. "Tôi còn
nhớ cha tôi", "Nó nhớ lại quyển sách của nó" hoặc đại loại như vậy, chẳng
hay ho gì như thế, phải nói rất nhiều đứa đặt câu "Tôi nhớ quyển sách của
tôi", vân vân, nhưng cậu bạn của tôi là Leod thì lại cố nghĩ một câu gì phức
tạp hơn thế. Hầu hết bọn tôi chỉ muốn làm cho xong để còn làm việc khác,
do đó có đứa đá vào chân cậu ta ở dưới gầm bàn, tôi ngồi gần cậu ta thì
thúc vào cậu ta và thì thầm vào tai cậu ta "nhanh nhanh lên". Nhưng cậu ta
làm như không để ý. Nhìn vào tờ giấy thấy cậu ta chưa viết được cầu nào.
Tôi lại hích mạnh hơn trước, trách cứ cậu ta thật nặng nề vì đã để chúng tôi
phải chờ. Quả nhiên có tác dụng. Cậu ta giật mình bừng tỉnh và ngoáy mấy
chữ thật nhanh lên giấy rồi nộp cho thầy. Vì là người nộp bài cuối cùng
hoặc gần thế mà Sampson có một số điều thành phố nói với những học sinh
đã viết meminiscimus patri meo – tôi thật nhớ cha tôi – và một số điểm
nữa. Chuông điểm mười hai giờ trước khi đến bài của Mc Leod. McLeod
phải đợi đến sau mới được thầy chữa cho bài cậu đã viết. Ra ngoài tôi chờ
cậu ta, mãi lâu cậu ta mới ra và tôi đoán có lủng củng gì đó. "Này", tôi hỏi
"thế cậu bị làm sao vậy?" "Ồ, mình không biết, chẳng vấn đề gì lớn nhưng
Sampson có vẻ ớn mình lắm" "Cậu lại làm chuyện dại dột chứ gì?" "Đâu
nào, mình viết nghiêm chỉnh, này nhé, nó như thế này, có thuộc cách
Genitive
ở trong câu memento putei inter quattuor taxos. "Sao cậu viết
vớ vẩn thế! Sao lại đưa câu đó ra? Nó nghĩa là gì vậy?" "Đó mới là chỗ
