độc tài. Nhóm quốc xã muốn cứu lấy mình, phải giết dân Do Thái. Nhưng
đây mới chỉ là triệu chứng của nỗi lo âu của con người trước hiểm họa.
Hiểm họa, tuy nhiên, thì ở đâu cũng vậy. Chỉ có sức phản ứng của loài
người trước nguy cơ là khác nhau thôi.
- Hiểm họa to tát nào hăm dọa chúng ta vậy anh?
- Tên nô lệ kỹ thuật (điện lực)! Anh cũng biết nó rồi. Tên “nô lệ kỹ thuật”
là tay sai đắc lực, mỗi ngày giúp ta muôn ngàn việc mà ta phải cần đến
luôn, không thể thiếu được. Nó đẩy xe hơi ta chạy, cho ta ánh sáng, đem
nước ta tắm giặt, đấm bóp ta, thuật chuyện vui cho ta nghe khi ta vặn nút
máy phát thanh, nó phóng đường, dời núi...
- Tôi nghĩ đây là một lối ẩn dụ ngữ nên thơ thôi!
- Đây không phải là ẩn dụ ngữ, anh à! Tên “nô lệ kỹ thuật” là thật sự. Sự
hiện có của nó không chối cãi được.
- Tôi không phủ nhận sự hiện có của nó. Nhưng tại sao anh gọi nó là tên
“nô lệ kỹ thuật” trong khi nó chỉ là một sức mạnh cơ giới thôi.
- Người nô lệ thời cổ, người “nô lệ nhân lực”, bạn của tên “nô lệ kỹ thuật”,
bị người La Mã và Hy Lạp xem như một sức mạnh mù quáng, một động vật
vô giác. Họ cũng bị bán, bị mua, bị biếu làm quà, và bị giết chết được. Họ
chỉ được đánh giá theo sức mạnh của bắp thịt, và khả năng làm việc thôi.
Cũng giống với một thứ tiêu chuẩn giá trị mà ta dùng ngay nay cho tên “nô
lệ kỹ thuật”.
- Khác xa lắm chớ! Ta không thay thế một người nô lệ nhân lực bằng một
tên nô lệ kỹ thuật.
- Sao lại không! Đúng là ta làm được chuyện ấy! Và tên nô lệ kỹ thuật lại tỏ
ra ngăn nắp và ít tốn kém hơn người nô lệ nhân lực. Trước tiên, nó khởi sự
thay thế rất mau chóng công việc làm của người nô lệ nhân lực. Tàu thủy
