cái nửa phần bổ sung của mình: về sau, thần linh quyết định bằng sự ghép
đôi hai nửa khác nhau, sẽ tạo ra những con người mới. Nhưng câu chuyện
này chỉ nhằm giải thích tình yêu: sự phân chia thành giống đực và cái, lúc
đầu được xem như một dữ kiện. Aristote cũng không xác minh rõ hơn, vì
trong sự hợp tác giữa nội dung và hình thức là điều bắt buộc trong mọi
hành động, nhưng không nhất thiết các hoạt chất (principe actif) và tĩnh
chất (principe passif) phải phân bố thành hai loại cá thể dị biệt.
Còn về vai trò của mỗi giống đực, cái, thì có nhiều ý kiến khác nhau; lúc
đầu những ý kiến này đều không có cơ sở khoa học mà chỉ phản ánh các
huyền thoại về mặt xã hội. Người ta từng nghĩ trong một thời gian dài và
người ta vẫn còn nghĩ trong các xã hội nguyên thủy theo chế độ mẫu hệ,
rằng người bố chẳng dự phần nào hết trong sự hoài thai đứa con: ấu trùng
của tổ tiên len lỏi dưới dạng những cái phôi sống động trong bụng người
mẹ. Khi chế độ phụ quyền xuất hiện, con đực đòi hỏi gay gắt hậu duệ của
mình; người ta vẫn bắt buộc dành một vai trò cho người mẹ trong sự sinh
đẻ, nhưng cho rằng người mẹ chỉ mang và nuôi dưỡng cái mầm (semence)
sống động: chỉ riêng một mình người bố là người sáng tạo. Aristote
hình
dung cái thai là sản phẩm của sự gặp gỡ giữa tinh trùng và kinh nguyệt:
trong sự cộng sinh này, người đàn bà chỉ cung cấp một chất thụ động, chính
nguyên lý đực mới là sức lực, là hoạt động, là vận hành, là sự sống. Đó
cũng là học thuyết của Hippocrate
công nhận hai loại mầm, một mầm yếu
hay cái, và một mầm mạnh hay đực. Lý thuyết Aristote tồn tại trong suốt
thời Trung đại và cho tới tận thời hiện đại.
Sự phát minh ra kinh hiển vi ở thế kỷ XIX cho phép nghiên cứu trứng
động vật. Năm 1827, người ta xác định trứng của loài động vật có vú; năm
1835, tìm ra chất nguyên sinh, rồi tế bào; và năm 1877, thực hiện một công
cuộc quan sát cho phép chứng minh sự thâm nhập của tinh trùng vào trong
trứng con hải tinh, từ đó chứng minh sự đối xứng của nhân (noyaux) trong
hai giao tử; năm 1833, một nhà động vật học Bỉ, lần đầu tiên phân tích hiện
tượng hoà lẫn của chúng.
