trần trụi, noãn được một màng bảo vệ, có hay không tuỳ theo loài; nhưng
dẫu sao, hễ tinh trùng tiếp xúc với nó là bị nó xô đẩy, làm dao động, và nó
thâm nhập vào tinh trùng: giao tử đực rứt bỏ đuôi, đầu nó phổng lên và
bằng một động tác xoáy đi thẳng tới nhân; trong thời gian ấy, trứng ngay
lập tức tạo thành một cái màng để ngăn cách mình với các tinh trùng khác.
Giao tử đực và cái hoà lẫn vào nhau trong trứng; cùng nhau tự tiêu diệt
hoàn toàn. Cho rằng noãn hấp thụ ngấu nghiến giao tử đực là không đúng;
và cũng không đúng nếu cho rằng giao tử đực thôn tính một cách thắng lợi
dự trữ của tế bào cái, vì trong hành động, chúng hoà lẫn vào nhau, tính cá
thế của cả đực lẫn cái đều mất đi. Hai giao tử, trong lúc liên kết với nhau,
vừa tự vượt qua mình, vừa tự duy trì mình; nhưng noãn, trong cơ cấu của
nó, tính trước những nhu cầu sắp tới; nó được cấu tạo để có thể nuôi dưỡng
được đời sống sẽ trỗi dậy trong nó; trái lại, tinh trùng hoàn toàn không
được trang bị để bảo đảm tạo ra sự phát triển của mầm do nó tạo nên.
Ngược lại, noãn không có khả năng tạo ra sự thay đổi sẽ gây nên một bùng
nổ mới của sự sống: còn tinh trùng thì di chuyển. Không có sự dự phòng
của noãn, hoạt động của tinh trùng là vô ích; nhưng không có sáng tạo của
tinh trùng, thì noãn không thực hiện được khả năng nuôi sống của mình. Vì
vậy, chúng ta kết luận rằng về cơ bản, vai trò của hai giao tử giống nhau:
chúng cùng nhau tạo ra một sinh vật trong đó cả hai đều mất đi và tự vượt
qua mình. Nhưng trong các hiện tượng thứ yếu và bề ngoài ảnh hưởng đến
sự thụ tinh, sự biến đổi tình thế cần thiết cho sự nảy nở mới của sự sống
được thực hiện qua yếu tố đực, và sự nảy nở ấy được cố định trong một cơ
thể vững chãi, qua yếu tố cái.
Sẽ là quá táo bạo nếu từ nhận xét này suy luận ra rằng vị trí của phụ nữ
là ở trong gia đình: nhưng quả là có những kẻ táo bạo. Trong cuốn Khí chất
và Tính cách, Alfred Fouillée
muốn hoàn toàn xuất phát từ noãn để xác
định người đàn bà, và từ tinh trùng đế xác định người đàn ông; nhiều lý
thuyết tự nhận là sâu sắc dựa trên lối loại suy đáng ngờ vực ấy. Không thể
biết những cái gọi là tư tưởng này căn cứ vào thứ triết học nào của tự nhiên.
Nếu xem xét các qui luật của tính di truyền thì đàn ông và đàn bà đều phát
