đái xổm, để mông trần: nhưng xấu hổ là gì? Cũng như vậy, trước khi băn
khoăn con đực kiêu hãnh vì có dương vật hay sự kiêu hãnh của nó thể hiện
trong cái dương vật, cần phải biết kiêu hãnh là gì, và lòng tự phụ của chủ
thể có thể hiện thân trong một khách thể như thế nào. Không nên xem bản
năng sinh dục là một dữ kiện bất biến; ở trong sinh vật, có một sự “tìm
kiếm bản thể” có cội nguồn sâu xa hơn; bản năng sinh dục chỉ là một trong
những mặt ấy. Đó là điều Sartre nói với chúng ta trong Tồn tại và hư vô; đó
cũng là điều Bachelard
nói với chúng ta trong các công trình về Đất,
Không khí, Nước: các nhà phân tâm học cho rằng chân lý hàng đầu của con
người, là quan hệ của mình với chính thân thể mình và thân thể đồng loại
trong lòng xã hội; nhưng con người có mối quan tâm cốt tử đối với thực thể
của thế giới tự nhiên quanh mình mà họ tìm cách phát hiện ra trong lao
động, trong trò chơi, trong tất cả những kinh nghiệm của “trí tưởng tượng
năng động”; con người muốn bắt gặp cụ thể sự sống qua toàn bộ thế giới
được tiếp cận bằng mọi cách có thể có được. Nhào trộn đất, đào một cái lỗ
là những hoạt động nguyên lai (originel) như sự ôm ấp, như hành động giao
hợp; người ta sai lầm khi cho đó chỉ là biểu tượng sinh dục; cái lỗ, cái chất
nhờn, nhát cắt, sự cứng rắn, sự nguyên vẹn là những thực tế khởi nguyên;
mối quan tâm của con người đối với chúng, không phải do dục năng quy
định, mà chính dục năng mang sắc thái của cái cách thức con người phát
hiện ra chúng. Sự nguyên vẹn mê hoặc người đàn ông, không phải vì nó
tượng trưng cho sự trinh bạch của người đàn bà: chính lòng yêu quý sự
nguyên vẹn khiến đàn ông quý trọng sự trinh bạch. Lao động, chiến tranh,
trò chơi xác định các trạng thái trên thế giới, những trạng thái này không
thể biến đổi thành bất cứ một trạng thái nào khác; chúng phát hiện ra những
tính chất giao thoa với những tính chất do bản năng sinh dục bộc lộ. Cá thể
quyết định sự lựa chọn của mình, vừa qua những trạng thái ấy, vừa qua
những kinh nghiệm tình dục này.
Chính khái niệm lựa chọn bị các nhà phân tâm học phản bác hết sức kịch
liệt, nhân danh định mệnh luận và cái “vô thức tập thể”; cái vô thức này
cung cấp cho con người những hình ảnh có sẵn và một chủ nghĩa tượng
