tuyên bố cũng như cây lê thuộc người chủ các quả lê, người đàn bà là sở
hữu của người đàn ông và cung cấp những đứa con cho đàn ông.
Quy chế của phụ nữ Pháp trong suốt Chế độ Cũ là như vậy. Trong lao
động và trong sinh đẻ, người phụ nữ chỉ như một con ở: những đồ vật, các
giá trị, cả những con người do họ tạo nên đều không phải là tài sản riêng
của họ, mà là của gia đình, tức là của người đàn ông, chủ gia đình.
Ở các nước khác, vị trí của phụ nữ cũng không tự do hơn; trái lại là khác.
Một số nước vẫn giữ chế độ giám hộ; ở tất cả các nước, phụ nữ có chồng
hoàn toàn vô quyền lực, và tập tục thì nghiêm khắc. Tất cả pháp điển châu
Âu đều được soạn thảo theo mô hình luật Giáo hội, luật La Mã và luật
German vốn bất lợi đối với phụ nữ. Tất cả các nước đều thừa nhận quyền tư
hữu tài sản và gia đình, và đều tuân thủ những đòi hỏi của các tổ chức này.
Trong những điều kiện như vậy, phụ nữ rất khó có điều kiện hành động,
thậm chí điều kiện để thể hiện mình: trong các tầng lớp lao động, sự áp bức
về kinh tế thủ tiêu tình trạng bất bình đẳng giữa hai giới nam nữ, nhưng lại
tước đoạt hết mọi cơ may của cá nhân. Trong giới quý tộc và tư sản, phụ nữ
bị hành hạ với tư cách giống cái: họ chỉ có cuộc sống kí sinh, ít có học vấn,
phải có những trường hợp đặc biệt mới có thể thai nghén và thực thi một dự
định cụ thể. Các nữ hoàng, nữ nhiếp chính có được niềm hạnh phúc hiếm
hoi ấy: quyền lực của họ nâng họ lên trên giới mình. Pháp điển ở Pháp cấm
phụ nữ nối ngôi, nhưng bên cạnh chồng, và sau khi chồng qua đời, đôi khi
họ giữ một vai trò quan trọng, chẳng hạn như nữ thánh Clotilde
, nữ thánh
Radegonde
, Blanche de Castille
. Cuộc sống tu viện giúp người đàn bà
độc lập đối với đàn ông: một vài nữ tu viện trưởng có quyền lực rất lớn.
Héloise
nổi tiếng với tư cách nữ tu viện trưởng lẫn tư cách người tình.
***
Trên kia đã nói là quy chế pháp lý của phụ nữ hầu như không thay đổi từ
thế kỷ XV đến thế kỷ XIX; nhưng trong những tầng lớp được ưu đãi, số
phận cụ thể của họ có tiến triển. Phong trào Phục hưng Italia, thời kỳ của
chủ nghĩa cá nhân, tỏ ra thuận lợi cho sự nảy nở của mọi nhân cách mạnh
mẽ, không phân biệt nam nữ. Người ta thường bắt gặp những nữ chúa hùng
