Vào thế kỷ XVIII, tự do và độc lập còn phát triển mạnh hơn, nhưng tập
tục, về nguyên tắc, vẫn nghiêm khắc: người con gái chỉ được nhận một nền
giáo dục sơ lược, bị gả chồng hay đưa vào tu viện mà không được hỏi ý
kiến. Giai cấp tư sản đang thăng hoa và có cuộc sống ngày một vững chãi,
áp đặt cho các bà vợ một nền luân lý nghiêm ngặt. Nhưng trái lại, giai cấp
quý tộc đang trên đường phân hủy cho phép phụ nữ trong giới phù hoa hết
sức phóng túng, và bản thân giới tư sản thượng lưu cũng bị lây nhiễm. Tu
viện cũng như gia đình không thể kìm hãm phụ nữ. Một lần nữa, đối với số
đông trong họ, quyền tự do ấy vẫn mang tính chất tiêu cực và trừu tượng:
họ chỉ đi tìm khoái cảm. Nhưng những người thông minh và có nhiều tham
vọng cố tạo cho mình khả năng hành động. Cuộc sống xalông có một bước
phát triển mới và người ta biết khá rõ vai trò của nhiều nữ chủ nhân khách
thính đương thời. Là những người bảo trợ, những người khơi nguồn cảm
hứng, phụ nữ là công chúng ưa thích của nhà văn. Một số trực tiếp quan
tâm tới văn học, triết học, khoa học; có phòng vật lý, có labô hoá học, làm
thí nghiệm, tiến hành giải phẫu. Họ tham gia tích cực hơn bao giờ hết đời
sống chính trị. Nhiều phu nhân quý tộc lần lượt dạy dỗ, giáo dục Louis XV;
không có bộ trưởng nào là không có nữ cố vấn, tới mức Montesquieu cho
rằng ở Pháp, mọi việc đều do phụ nữ làm; họ lập nên ông nói: “một Nhà
nước mới trong một Nhà nước”. Và trước khi xảy ra Cách mạng 1789,
Collé
viết “Họ đã chiếm ưu thế đối với đàn ông Pháp, đã chinh phục giới
mày râu tới mức các đấng nam nhi chỉ còn tư duy và cảm nhận theo họ”.
Bên cạnh những phụ nữ hoạt động xã hội, cũng có những nữ diễn viên và
những người đàn bà phong tình có danh vọng lớn.
Rõ ràng là suốt toàn bộ Chế độ Cũ, lĩnh vực văn hoá là dễ nắm bắt nhất
đối với những phụ nữ tìm cách tự khẳng định mình. Nhưng không một
người nào đạt tới đỉnh cao của một Dante
hay một Shakespeare; sở dĩ như
vậy là do thân phận thấp kém nói chung của phụ nữ. Văn hoá bao giờ cũng
chỉ là phần riêng của lớp phụ nữ thượng lưu, chứ đâu phải của quần chúng;
và các tài năng nam giới thường xuất hiện trong quần chúng. Ngay đến
những phụ nữ có ưu thế cũng vấp phải xung quanh mình những trở lực
