vào tay những người lao động thì người lao động nữ mới giành được những
năng lực mà người phụ nữ ký sinh, quý tộc hay tư sản, chưa bao giờ có
được.
Trong quá trình Cách mạng chấm dứt, phụ nữ Pháp hưởng một nền tự do
vô chính phủ. Nhưng khi xã hội được tổ chức trở lại, họ lại bị nô dịch một
cách nặng nề. Về phương diện nữ quyền, Pháp đi trước các nước khác.
Nhưng không may cho người phụ nữ Pháp hiện đại, quy chế của họ được
quyết định trong thời kỳ chuyên chế quân sự. Đạo luật Napoléon quyết định
số phận của họ cho một thế kỷ, đã trì hoãn rất nhiều công cuộc giải phóng
của họ. Cũng như mọi nhà quân sự, Napoléon chỉ muốn coi phụ nữ là một
người mẹ; nhưng là người thừa kế một cuộc cách mạng tư sản, ông không
muốn phá bỏ cơ cấu xã hội và cho người mẹ có ưu thế đối với người vợ:
ngăn cấm hoạt động tố tụng để tìm cha của đứa trẻ ngoài giá thú; xác định
một cách khắt khe số phận người con gái có con ngoài giá thú và số phận
đứa con hoang. Nhưng bản thân người phụ nữ có chồng cũng không được
lợi thế gì hơn với tư cách làm mẹ của mình: cái nghịch lý phong kiến ấy
vẫn trường tổn. Con gái và đàn bà đều không được hưởng quy chế công
dân nên bị cấm đoán những chức trách như nghề luật sư và việc đảm nhiệm
chế độ giám hộ. Nhưng người phụ nữ độc thân hưởng trọn vẹn quyền công
dân của mình trong lúc hôn nhân duy trì chế độ phụ quyền. Vợ phải vâng
lời chồng; chồng có thể yêu cầu kết án cấm cố đối với vợ trong trường hợp
ngoại tình, và ly hôn. Nếu giết chết người vợ phạm tội khi bị bắt quả tang;
thì chồng có thể được miễn tội; còn người chồng chỉ có thể bị một khoản
tiền phạt nếu đưa một người vợ lẽ về nhà, và chỉ có trong trường hợp ấy,
người vợ mới có quyền kiện ly hôn. Đàn ông quyết định chỗ ở của hai vợ
chồng, có nhiều quyền hơn vợ đối với con cái; và trừ phi điều khiển một cơ
sở kinh doanh thương nghiệp, vợ phải được phép của chồng mới được ký
kết về mặt pháp lý. Quyền lực của chồng được thể hiện chặt chẽ vừa trên
nhân thân vừa trên tài sản của vợ.
Người phụ nữ tư sản thiết tha với xiềng xích của mình vì thiết tha với
quyền lợi giai cấp. Người ta không ngừng giải thích với họ, và biết là sự
giải phóng phụ nữ sẽ làm yếu xã hội tư sản; được giải thoát khỏi đàn ông,
