họ sẽ phải lao động; họ có thể ân hận là đối với tài sản riêng, họ chỉ là
những quyền lực phụ thuộc vào quyền lực của chồng, nhưng họ càng ân
hận hơn nếu quyền tư hữu ấy bị thủ tiêu. Họ không có chút quan hệ đoàn
kết nào với phụ nữ thợ thuyền: họ gần gũi chồng hơn gần gũi những người
nữ công nhân ngành dệt. Họ xem quyền lợi của chồng là quyền lợi của
chính họ.
Tuy nhiên, những sự chống đối ngoan cố ấy không thể ngăn cản bước
tiến của lịch sử. Sự ra đời của máy móc làm phá sản quyền tư hữu ruộng
đất, tạo điều kiện giải phóng giai cấp cần lao và qua đó, giải phóng cả phụ
nữ.
Vào đầu thế kỷ XIX, phụ nữ bị bóc lột nhục nhã hơn những người lao
động nam. Lao động tại nhà là cái mà người Anh gọi là “sweating
system”
tuy lao động liên tục, người nữ công nhân vẫn không kiếm được
đủ sống. Tác phẩm Nữ công nhân và ngay cả cuốn Lao động nữ ở thế kỷ
XIX của một người bảo thủ, xuất bản năm 1873, cũng tố cáo những sự lạm
dụng ghê tởm: hơn hai trăm nghìn nữ công nhân Pháp chỉ được trả lương
mỗi người mỗi ngày dưới năm mươi xu. Vả lại, ngoài các xưởng thợ, chỉ
còn công việc khâu đan, giặt là và đi ở, tất cả đều là những nghề nghiệp nô
lệ được trả tiền công chết đói. Chỉ có nhiều chỗ làm trong công nghiệp
bông, len và lụa; phụ nữ chủ yếu được dùng trong xưởng sợi và dệt. Chủ
xưởng thích họ hơn đàn ông. “Họ lao động tốt hơn và được trả công rẻ
hơn.”Cái công thức vô liêm sỉ ấy soi sáng tấn thảm kịch về lao động nữ. Vì
phụ nữ giành được nhân phẩm của mình qua lao động, nhưng đó là một
cuộc giành giật hết sức gian khổ và chậm chạp. Công việc đánh sợi và dệt
vải tiến hành trong những điều kiện vệ sinh hết sức tồi tệ. Năm 1831, nữ
công nhân ngành lụa, mùa hè, làm việc từ ba giờ sáng tới tận mười một giờ
đêm, tức là mười bảy tiếng mỗi ngày, “trong những xưởng thợ thường độc
hại, không bao giờ theo lời Norbert Truquin có lấy một tia nắng mặt trời.
Một nửa số thiếu nữ ấy bị đau ngực trước khi kết thúc thời hạn thực tập
”.
Có trường hợp phụ nữ vừa phải lao động nâng cao nghiệp vụ vừa phải
làm việc trong nhà máy. Người ta bóc lột họ một cách vô liêm sỉ. Trong
