287
thiếu nữ đinh ninh năng lực của mình bị hạn chế. Vì cha mẹ và thầy giáo
cho rằng tr nh độ con gái kém con trai, nên học sinh c ng s n sàng chấp
nhận như vậy. Và thực tế, mặc dù chương trình giống nhau, tr nh độ văn
hoá của nữ sinh trong trường trung học bị hạn chế nhiều. Chẳng hạn, trừ
một vài ngoại lệ, một lớp triết của nữ sinh, rõ ràng ở trinh độ thấp hơn lớp
triết của học sinh nam. Một số lớn nữ sinh không muốn tiếp tục theo học,
hoặc học rất hời hợt, và những người khác thì thiếu tinh thần thi đua.
Trong những kỳ thi tương đối d , sự sút kém không thể hiện quá rõ rệt.
Nhưng trong những kỳ thi thật sự nghiêm túc, nữ sinh nhận ra chỗ thiếu
hụt của mình. Họ đổ lỗi, không phải cho qu{ tr nh đ|o tạo tôi, mà cho tai
họa bất công gắn liền với nữ tính của mình. Chịu nh n nhục với tình trạng
bất b nh đẳng này, họ làm cho nó thêm nghiêm trọng. Họ đinh ninh cơ
may thành công chỉ có thể nằm trong th{i độ kiên nh n, cần cù của mình;
họ quyết định hà tiện sức lực đó l| thứ tính to{n đ{ng ghét. Đặc biệt là
trong các công trình nghiên cứu và nghề nghiệp đòi hỏi chút ít sáng tạo,
độc đ{o, ít nhiều tìm tòi, th th{i độ thực dụng trở nên tai hại. Những buổi
chuyện trò, những buổi đọc sách ngoài lề chương tr nh, một buổi dạo chơi
để cho tâm hồn nhởn nhơ một cách tự do, tất cả những thứ đó có thể có lợi
cho chính công việc dịch thuật một văn bản tiếng Hy Lạp hơn nhiều so với
việc sưu tầm chán ngấy những tập cú pháp dày cộm. Trong các lớp nữ sinh
trung học chuẩn bị kỳ thi v|o trường sư phạm Sèvres
126
, là cả một bầu
không khí ngột ngạt làm nản lòng mọi cá tính ít nhiều sống động. Tự tạo
cho mình một nhà ngục, cô thí sinh chi lăm le tho{t khỏi ngục: h gập sách
lại, l| n|ng mơ m|ng tới những vấn đề hoan toan khác. N|ng không biết
tới những khoảnh khắc trong đó cố học tập v| vui chơi ho| nhập làm một
và những bước ch}n phiêu lưu của trí tuệ mang một sức nóng sống động.
Chán nản về sự vô bổ của nhiệm vụ, nàng ngày một cảm thấy bất lực,
không sao hoàn thành chúng có kẽt quả. Tôi còn nhớ một nữ thí sinh thạc
126
Một địa danh ở Pháp, nơi có trung t}m nghiên cứu giáo dục học quốc tế.
