296
sự thật ph ph|ng l|m n|ng khiếp hãi. V| điều đ{ng tiếc một khi đã
trưởng thành, là nàng v n nhấn chìm thế giới, nhân vật của mình và cả bản
thân mình trong những lớp sương mù thơ mộng. Khi sự thật hiện rõ dưới
cái màn ngụy trang ấy, thỉnh thỏang, người ta thu được những kết quả tốt
đẹp. Nhưng bên cạnh một vài tác phẩm thành công, có biết bao tiểu thuyết
thoát ly nhạt nhẽo! Sẽ là tự nhiên nếu thấy phụ nữ tìm cách thoát khỏi cái
xã hội trong đó họ cảm thấy mình bị ngộ nhận. Chỉ có điều đ{ng tiếc là họ
không đ{m tung c{nh như một Gérard de Nerval
130
hay một Poe
131
: th{i độ
d dặt của họ có nhiều lý do d cảm thông. L|m người khác vui lòng là mối
quan tâm lớn nhất của họ. V| thông thường, chỉ riêng trong chuyên viết
lách không thôi, họ đã sợ l|m người ta phật ý với tư cách phụ nữ: cái từ
“nữ văn sĩ rởm” (bas-bleu), tuy đã có phần sáo mòn, v n còn gợi lên những
âm vang khó chịu; họ c|ng không có can đảm l|m người ta phật ý với tư
c{ch nh| văn. Nh| văn độc đ{o, chừng nào còn sống, bao giờ c ng l|m
người ta ph n nộ: cái mới làm người ta lo lắng và khó chịu. Phụ nữ vừa
ngạc nhiên vừa tự hào được chấp nhận vào thế giới tư duy, thế giới nghệ
thuật vốn là thế giới của đ|n ông; họ giữ mình khá thận trọng trong đó; họ
không dám quấy phá, thám hiẽm, làm bùng nố; họ có cảm giác phải chuộc
lại những tham vọng văn chương của mình bằng th{i độ khiêm tốn, biết
điều. Họ chỉ đưa v|o văn học chút dâu ấn c{ nh}n người ta đợi chờ ở họ.
Họ nhắc lại mình là phụ nữ bằng một vài chút duyên dáng, nhõng nhẽo,
kiều c{ch được chọn lọc’ kỷ lưỡng; vì vậy, rất giỏi tạo nên những “best-
sellers”. Nhưng chớ nên trông cậy vào họ để mạo hiểm trên những con
đường chưa hề có đãu ch}n. Như vậy không phải vì phụ nữ thiếu c{i độc
đ{o trong h|nh vi v| t nh cảm. Nói chung, nhiều phụ nữ còn kỳ cục, quái
gở hơn cả những người đ|n ông m| họ khước từ khuôn phép. Nhưng họ
thể hiện thiên tài kỳ lạ trong đời sống, trong chuyện trò, thư tín. Còn nếu
130
Nh| văn Ph{p (thế kỷ XIX).
131
Nhà thơ và phê b nh văn học Mỹ (thế kỷ XIX).
