297
sáng tác thì họ cảm thấy bị chế ngự bởi thế giới văn ho{ v đó l| một thế
giới đ|n ông. Ngược lại, khi tìm cách lý luận, di n tả theo kỷ thuật của nam
giới, thì ra sức kiềm chế c{i độc đ{o m| họ ngờ vực. C ng như cô nữ sinh,
họ d d|ng chăm chỉ và mô phạm; họ bắt chước cái nghiêm ngặt, cái oai
phong của nam giới. Họ có thể trở thành một nhà lý luận tài ba, bồi đắp
cho mình một năng lực vững chãi. Nhưng họ tự buộc mình phải khước từ
tất cả những gì là “kh{c thường” trong con người mình. Có những phụ nữ
điên cuồng và có những phụ nữ t|i năng. Nhưng không một người nào có
c{i điên cuồng trong t|i năng m| người ta gọi là thiên tài. Trước hết, cho tới
nay, chính sự khiêm tốn hợp lý n|y x{c định giới hạn của t|i năng phụ nữ.
Nhiều phụ nữ đ{ ph{ tan - và ngày càng phá tan - những cái bầy của thói
tự yêu mình và của cái thần kỳ giả tạo. Nhưng chưa một ai d{m ch| đạp
lên mọi sự khôn ngoan để thử vượt lên trên cái thế giới đã an b|i. Dĩ nhiên,
lúc đầu, có nhiều người chấp nhận bản thân xã hội như nó đang tồn tại. Họ
là những người ca ngợi say sưa nhất giai cấp tư sản v đại diện cho thành
phần bảo thủ nhất trong giai cấp bị uy hiếp này. Với những tính từ chọn
lọc, họ khơi gợi những cái tinh tuý của một nền văn minh được mệnh danh
là nền văn minh “thượng hạng”; ca ngợi lý tưởng tư sản về hạnh phúc và
ngụy trang quyền lợi của giai cấp m nh dưới màu sắc thơ ca. Họ ra sức
phục vụ cho cái công việc phỉnh phờ nhằm thuyết phuc phụ nữ “cứ là phụ
nữ”. Tất cả những, c{i hay, c{i đẹp của sự tận tụy v| đức hy sinh, những
nổi nhọc nhằn nhỏ nhoi và những niềm vui to lớn của tình yêu vợ chồng,
c{c nh| văn nữ ở Anh, ở Pháp, ở Mỹ, ở Canada, ở b{n đảo Bắc Âu đã khai
thác những đề tài ấy đến cạn kiệt. Họ đã thu được vinh quang và tiền bạc,
nhưng chắc hẳn không làm phong phú thêm thế giới quan của chúng ta.
Quan trọng hơn nhiều là những người phụ nữ “nổi loạn” đã từng lên án
cái xã hội bất công ấy. Một nền văn học có yêu sách có thể sản sinh ra
những tác phẩm mạnh và chân thực. Trong cuộc nổi dậy của mình, George
Eliot khai thác một quan điểm vừa tỉ mỉ vừa mang kịch tính đối với nước
