89
khiến họ được tự do trong tình bạn và trong công việc; những cặp khác thì
gắn bó với nhau bỏi một tình bạn không ngăn cản sự tự do về tình dục của
họ. Hiếm hoi hơn l| những cặp đôi vừa l| người yêu vừa là bạn của nhau
nhưng không t m kiếm ở nhau lý do sống duy nhất của mình. Có thể có vỗ
số sắc thái trong quan hệ giữa một người đ|n ông v| một người đ|n b|
trong tình bạn, niềm vui, lòng tin cậy, sự âu yếm, sự hợp lực và tình yêu,
họ có thể đối với nhau là nguồn hân hoan, nguồn của cải, sức lực dồi dào
nhất một con người có thể có được. Chịu trách nhiệm về sự thất bại của
hôn nhân, không phải là các cá thể - như ý kiến của Bonald, Comte và
Tolstoi -, mà chính là bản thân thể chế vốn sai lạc từ đầu. Cho rằng một
người đ|n ông v| một người đ|n b| phải thỏa mãn l n nhau đồng thời
bằng đủ mọi cách và suốt đời, dù không hề tự lựa chọn l n nhau, là một
điều quái gở tất yếu sản sinh ra đạo đức giả, dối trá, căm hờn và bất hạnh.
Hình thức truyền thống của hôn nh}n đang trên đường sửa đổi; nhưng
v n còn là một sự áp bức mà hai vợ chồng cảm nhận một cách khác nhau.
Nếu chỉ xem xét những quyền trừu tượng được hưởng thụ, thì ngày nay,
họ hầu như b nh đẳng; họ chọn lựa nhau tự do hơn ng|y trước, d dàng
chia tay nhau hơn nhiều, nhất là ở Mỹ, nơi m| ly hôn là chuyện bình
thường. Giữa hai vợ chồng, tuổi t{c v| tr nh độ văn hoá ít chênh lệch nhau
hơn trước. Chồng s n sàng công nhận cho vợ quyền tự chủ mà vợ đòi hỏi.
Có khi họ chia đều nhau công việc gia đ nh; cùng nhau giải trí: cắm trại, đi
xe đạp, bơi lội, v.v...Vợ không còn suốt ngày chờ chồng về, m| chơi thể
thao, tham gia các hội, các câu lạc bộ, hoạt động ngoài xã hội, thậm chí có
khi làm một nghề nhỏ cố chút thu nhập. Nhiều cặp vợ chồng trẻ gây cho
ngươi ta cảm giác một sự b nh đẳng ho|n to|n. Nhưng chừng n|o người
đ|n ông còn giữ trách nhiệm về kinh tế của hai vợ chồng, thì chừng đó, tất
cả chỉ là ảo tưởng. Anh ta quy định chỗ ở của gia đ nh theo yêu cầu công
việc của mình; và vợ theo chồng từ tỉnh lẻ đến Paris, từ Paris về tỉnh lẻ, đến
các xứ thuộc địa, đi ra nước ngoài; mức sống được thiết lập theo thu nhập
