9 — CON TRAI CON GÁI CỤ HỒ
VIỆC phá “ấp chiến lược” ấy, công cuộc đồng khởi rồi tổng tiến công tết
Mậu thân mấy năm sau, ở đây, thật sự bắt đầu bằng một ánh lửa, một ánh
nhìn, một chồi xanh. Khi ngồi lại với nhau, ôn lại chuyện cũ, hai người
thích nói với nhau như vậy. Anh ngẩn người nhìn, không ngờ mặt mình vô
tình vượt khỏi bóng tối, ló vào vòng sáng của những nọn đèn chai chi chít
móc lên vành trong hàng rào dây thép gai. Chị, một người con gái, quần
xắn cao, lưng mang một giỏ đá, một chiếc mõ dài bằng tre lồ ô treo ngang
ngực, tay hèo, tay dùi, từ nãy vẫn đứng yên trong ánh sáng đỏ chạch của
những ngọn đèn dầu phộng, ánh đèn dầu phộng càng làm cho chị giống hệt
những pho tượng Chàm bằng đá, bằng gỗ, còn rải rác trong vùng. Chị bỗng
bừng tỉnh, thảng thốt, tức thì vung tay lên định gõ mõ.
Người con trai vội vàng rụt lại, úp mặt xuống đất. Đất từ dưới sâu hắt lên
miệng hào, lổn ngổn những hòn sạn nhỏ, sắc, rắn và còn chua gắt vị phèn.
Tại sao mình không chạy ngay? Trống mõ sẽ um lên bây giờ. Cả dãy già,
trẻ, trai, gái, cứ năm thước một người, ai cũng dây nhợ giỏ mõ chằng chịt
như thế, cứng đờ khổ ải như thế, sẽ nháo nhác lê, gõ, gào, huơ, đuổi, ai
cũng cố làm ồn hơn, có vẻ tức giận hơn người khác. Và bọn dân vệ...
Không, anh không chạy. Anh muốn nhìn. Anh muốn nhìn như đêm qua anh
trèo lên đồi nhìn: khu làng cũ không còn ở chỗ ngày trước, cạnh Hòn đá
dựng, có một dãy cây bông goòng làm bình phong, mùa này trái goòng vỏ
nứt để bông trắng bay lửng lơ đậu khắp mọi nơi — như người ta tả cho anh
khi anh nhận công tác — mà cái xã ấy nó đã bị dắt đến kia, xích giam ở kia,
giữa ba cái hào chông rộng như ba con suối, và bốn vòng núi dây thép
chằng chịt, trên dây móc chi chít những cây đèn chai. Trên cái nền đen kịt
của bóng đêm, đã biến mất những ngọn đèn ấm cúng của các mái tranh, của
quán xá vốn rải rác trên khắp quê hương, chỉ còn hằn nổi những cái miệng
giếng lớn, tách rời ra, xé ra, như những ốc đảo trên một bãi sa mạc màu
mực tầu. Giặc Mỹ đã hóa vùng trù mật này của Quảng Nam thành như vậy
đấy. Người con trai muốn nhìn tận mắt một cái xã bị cột trói như vậy, bị trói
