Bây giờ tại Gò-công có đường Phạm-Đăng-Hưng là mạch máu của Gò-
Công, là nhịp sống của dân Gò-công suốt ngày tấp nập người qua kẻ lại.
Giồng Sơn-qui, vì là quê-hương đức bà Từ-dũ, nên khi Pháp chiếm 3
tỉnh miền Đông Nam-phần, ký-hiệp ước 1862, muốn thu phục nhơn tâm,
thỏa thuận không xâm-phạm đến hoàng-triều cương-thổ và mọi lễ nghi, để
cho người Việt trọn quyền tiếp tục theo tục lệ.
Gò-công trước có tên là Huyện Tân-hòa, miệt Đồng-sơn, Bình-phục-
nhì, Bình-phục-nhứt thuộc huyện Tân-thành, Tân-an-phủ, tỉnh Gia-định.
Bình-tây Đại-tướng-quân Trương-công-Định trong cuộc kháng Pháp có lần
đã dùng Sơn-qui làm chỗ trú quân, Pháp đánh nhiều lần không được. Sau
khi vua Tự-Đức băng hà, Triều-đình Huế đang lúng túng trong việc chọn
người thay thế, thì Pháp lại đánh dữ dội ra Bắc-hà. Một mặt để mưu trấn an
lòng công phẫn của người miền Nam, Pháp điều-đình với Triều-đình Huế
mua 100 mẫu ruộng ở làng Bình-luông-Đông (quốc-gia điền) cúng vào nhà
thờ để cai-trị luôn Giồng Sơn Qui.
Đường vào lăng thờ đức Quốc-công hiện giờ rêu phong kín lối. Đối với
người Việt chúng ta hiện thời đó chỉ là di-tích lịch sử duy nhất của tỉnh Gò-
công trải qua bao mùa chinh-chiến, cảnh vật điêu tàn, giồng Sơn-qui không
mấy ai đến viếng thăm.
Trong lăng, có ông từ, cháu mấy đời của Phạm-quốc công, ở chăm lo
nhang khói. Dòng dõi Phạm-Đăng-Hưng hiện thời còn lại 3 nhánh : một ở
Tân-niên-đông, một ở Tân-niên-Tây, một ở Hòa-nghị, nhưng nhánh ở Tân-
niên-đông hưởng hương quả lo việc thờ tự.
Đối với những di-tích lịch-sử này, chúng tôi mong khi hòa-bình trở lại,
Bộ Văn-hóa Giáo-dục và Sở du-lịch sẽ lưu-tâm tu-bổ để vừa bảo tồn di-tích
lịch-sử nước nhà, vừa thu hút khách lãng du.
VUA THÀNH-THÁI VỚI ĐỒNG BÀO GÒ-CÔNG
