Ở Sài-gòn cách 2, 3 chục năm trước, ở những ga xe điển, bến « bắc »,
bến xe đò, hành khách thường thấy những người mù, hoặc không mù, xin
tiền công chúng bằng cách đờn độc huyền (ngoài Trung kêu là đờn bầu),
vừa đờn vừa nói thơ Vân-Tiên, Phạm-Công Cúc-Hoa, Năm Mạnh, Sáu Nhỏ,
Thằng Lãnh bán heo, v.v… Cũng có khi họ nói thơ hay nói vè « Cậu Hai
Miên ». Vậy cậu Hai Miên là nhân vật thế nào mà những « Troubadours »
Việt-nam (Troubadour : Thi-sĩ giang-hồ hay bọn người hát dạo ở Âu-châu
ngày xưa thường đặt những bài hát, thi văn ca ngợi anh-hùng liệt-sĩ hay
những chiến công, thời cuộc đáng ghi, những tài-liệu đầu-tiên của sử ký)
đặt vè ca hát.
Người Việt ta có tinh-thần hài-hước (humour) lắm, nhưng bài vè về
nhân vật thường chỉ ca ngợi anh-hùng liệt-sĩ vậy mà nhiều khi cũng « móc
họng » ra phết ! Vậy cậu hai Miên là một anh-hùng hay một nhân vật như
thế nào ? Được giới bình-dân nhắc nhở, để nguyền rủa hay để tán dương ?
Theo các vị niên trưởng ở Gò-công thố lộ, chúng tôi biết qua vài nét
đại-cương về thân-thế và cuộc đời của cậu hai Miên cách nay trên 80 năm
qua.
Hai Miên là con của Huỳnh-Công-Tấn một tên tội nước. Lúc đầu, Tấn
cũng là một chiến-sĩ quốc-gia ái-quốc. Hồi quân Pháp thực-hiện mộng xâm-
lăng xâm chiếm tỉnh Gò-công vào năm 1861, Huỳnh-Công-Tấn là thuộc hạ
vị anh-hùng kháng Pháp Trương-Công-Định. Về sau, vì phạm quân kỷ bị
chủ tướng quở phạt, Tấn tức giận sanh lòng phản trắc. Cũng có lẽ vì bụng
tiểu nhơn hẹp-hòi, vì chịu gian lao hết nổi, vì bị lôi cuốn bởi sự hấp dẫn của
lợi-danh, Huỳnh-Công-Tấn bỏ hàng ngũ kháng chiến qua đầu giặc Pháp.
Tấn liền được trọng dụng phong làm Đội-trưởng để huấn luyện, cầm đầu
một số người Việt phản lại giống nòi gieo tang thương cho xứ-sở.
Huỳnh-Công-Tấn có 5 người con : 2 trai, 3 gái. Hai người con gái có lẽ
giống như Nguyệt-Kiều trong tuồng San-Hậu, sám hối việc làm của cha anh
