dữ xé xác. Số khác chôn cất thi thể vào chỗ riêng, trong các
nghĩa trang đơn giản, không cầu kỳ. Có các bộ tộc chôn người
chết ngay dưới nền nhà mình đang ở. Nhưng thường thấy nhất
là người ta chôn cất họ cách nhà không xa, ngoài sân, trong
vườn, để được ở gần họ, cảm thấy sự có mặt của họ mà thêm
vững lòng. Đức tin vào linh hồn tổ tiên, vào quyền năng che chở
của họ, vào sự linh thiêng, phù hộ, và thiện chí của họ, vẫn luôn
tồn tại và là nguồn an ủi, tin cậy. Có họ gần bên ta cảm thấy an
toàn hơn. Khi ta không biết phải làm gì, họ vội đến khuyên nhủ
ta, và điều vô cùng quan trọng là họ sẽ kịp ngăn ta trước khi
bước một bước sai lầm hay đi vào con đường xấu. Mỗi ngôi nhà,
mỗi gia đình đều có hai chiều kích: thứ nhìn thấy, sờ mó được,
và chiều kích thứ hai ẩn giấu, bí hiểm, thần thánh. Con người,
nếu có thể, cố gắng thường xuyên viếng thăm tổ tiên - ở đó anh
ta lấy lại sức lực và củng cố bản sắc của mình.
Bên cạnh mộ tổ, trọng tâm thứ hai trên cái sân này là gian
bếp. Bếp là một cái hõm khoét xuống nền có ba bức tường đất
xây lên xung quanh, bên trong đặt ba hòn đá đen vì nhọ xếp
hình tam giác. Người ta đặt nồi lên trên đó, đun bằng than củi.
Thứ dụng cụ đơn giản nhất được sáng chế từ thời đồ đá, vậy mà
vẫn hữu dụng. Vẫn là buổi sáng, trời nóng vừa phải và còn có
thể chịu được nên Godwin đi thăm láng giềng. Trước đó anh đã
đồng ý cho tôi đi cùng. Người dân ở đây sống trong những ngôi
nhà đất đơn sơ lợp mái tôn lượn sóng đến buổi trưa sẽ nóng lên
như lò lửa. Cửa sổ đơn giản là những cái lỗ đục vào tường, còn
cửa ra vào thường bằng gỗ dán hoặc tôn, không có khung, đúng
ra chỉ mang ý nghĩa tượng trưng, bởi chúng thậm chí không có
cả tay cầm lẫn ổ khóa.
Ở đây, người từ thành phố về được xem như quý ông, như
triệu phú, ông vua. Mặc dù thành phố không xa lắm, song nó đã
thuộc về một thế giới khác tốt đẹp hơn, thuộc về hành tinh của
