trong viện bảo tàng. Ở châu Phi không có thứ gì tương tự như
thế. Chiến tranh, ngay cả cuộc chiến dài nhất và lớn nhất,
nhanh chóng chìm đi không được nhớ đến, rơi vào lãng quên.
Dấu vết của nó biến mất ngay ngày hôm sau: người chết phải
đem chôn ngay, các túp lều đất bị thiêu rụi được những cái mới
dựng lên thế chỗ.
Tài liệu ư? Chưa từng có. Không có các chỉ thị trên giấy tờ, các
bản đồ quân sự, tài liệu viết bằng mật mã, truyền đơn, tuyên
cáo, báo chí, thư tín. Không có thông lệ viết hồi ký và nhật ký
(đơn giản thường là không có giấy). Không có truyền thống viết
sử. Quan trọng nhất là: ai sẽ làm điều đó? Không có các nhà sưu
tầm kỷ vật, những người phụ trách bảo tàng, chuyên gia lưu trữ,
các sử gia, các nhà khảo cổ học. Thậm chí tốt hơn hết là không
có ai quanh quẩn trên chiến trường. Anh ta sẽ lọt ngay vào mắt
cảnh sát, bị tống vào tù và - bị tình nghi là gián điệp - anh ta sẽ
bị xử bắn. Ở đây, lịch sử đột nhiên xuất hiện, như một deus ex
machina từ trên trời rơi xuống, thu hoạch vụ mùa đẫm máu của
mình, bắt các nạn nhân đi và biến mất không dấu vết. Nó là gì?
Tại sao nó lại ném ánh mắt quỷ dữ vào chính chúng ta? Nghĩ về
điều này thật chẳng hay ho gì. Tốt hơn hết là không tò mò.
Trở lại với Sudan. Cuộc chiến bắt đầu ở đó dưới các khẩu hiệu
ồn ào (miền Bắc: chúng ta phải giữ lấy sự thống nhất đất nước,
miền Nam: chúng ta chiến đấu vì độc lập), theo thời gian, bi kịch
của một quốc gia non trẻ dần thoái hóa thành cuộc chiến của
các tầng lớp quân sự chống lại chính nhân dân mình, cuộc chiến
của những kẻ có vũ trang chống những người tay không tấc sắt.
Bởi vì tất cả xảy ra trong một đất nước nghèo, nhân dân đói khổ,
nơi người ta cầm đến vũ khí, dao rựa, súng máy trước hết là để
cướp lương thực, kiếm thức ăn. Đó là cuộc chiến giành nắm ngô,
bát gạo. Mọi thứ trộm cắp ở đây đều dễ dàng hơn, tại đất nước
mênh mông rộng lớn và không có đường sá này, giao thông liên
