là những người tư bản nhỏ chúng tôi chạy theo tiền lời và các tơ-rớt đã
cướp mất của chúng tôi. Đúng là chúng tôi muốn phá vỡ các tơ-rớt để giữ
lấy tiền lời. Tại sao chúng tôi lại không thể làm thế được? Tại sao lại
không, tôi hỏi. Tại sao lại không?
- À, bây giờ chúng ta đã đi vào bản chất của sự vật, – Ernest nói ra vẻ
hài lòng. – Tại sao lại không phỏng? Để tôi trả lời các ông nghe, mặc dầu
tôi nói có phần chối tai đấy. Các ông có thấy không, các ông nghiên cứu
việc kinh doanh theo lối cò con của các ông nhưng các ông chưa hề nghiên
cứu sự tiến hoá của xã hội. Các ông đang sống giữa giai đoạn quá độ trong
sự tiến hoá kinh tế, nhưng các ông không hiểu thế, và cái đó đã khiến cho
các ông lầm lẫn. Tại sao các ông lại không thể quay trở lại phỏng? Là bởi vì
các ông không thể nào quay trở lại được. Các ông không thể bắt sông chảy
ngược về nguồn được. Cho nên các ông cũng không thể bắt ngọn trào tiến
hoá kinh tế chảy ngược dòng. Joshua làm cho mặt trời đứng yên trên đất
Gibeon, nhưng các ông còn muốn hơn cả Joshua. Các ông muốn mặt trời đi
giật lùi. Các ông muốn thời gian đi ngược lại, từ giữa trưa trở về sáng.
Đứng trước những máy móc tiết kiệm sức lao động, nền sản xuất có tổ
chức, hiệu lực mỗi ngày một lớn mạnh của những hợp doanh, các ông muốn
làm cho mặt trời kinh tế lùi lại chừng một thế hệ, về thời kì không có tư bản
lớn, không có máy móc lớn, không có đường sắt, thời kì nhung nhúc những
nhà tư bản nhỏ, họ sát phạt lẫn nhau trong một nền kinh tế vô chính phủ và
sản xuất thì thô sơ, lãng phí, vô tổ chức và tốn kém. Các ông nên tin lời tôi,
việc của Joshua tiếng vậy còn dễ hơn, vả lại đã ruồng bỏ những tư bản nhỏ
các ông rồi. Mặt trời của các nhà tư bản nhỏ đang lúc lặn. Nó sẽ không bao
giờ mọc lại đâu. Ngay giữ nó đứng nguyên một chỗ, các ông cũng không đủ
sức làm. Các ông đương lâm vào con đường diệt vong, số phận các ông là
phải biến hết khỏi bộ mặt xã hội.
“Đó là nghiêm lệnh của tiến hoá. Đó là lời của Thượng đế. Tổ hợp mạnh
hơn cạnh tranh. Con người cổ sơ ẩn náu trong khe đá. Nó hợp lực đánh
nhau với những thú dữ ăn thịt người. Kẻ thù đó là những con vật cạnh tranh
