Về nhưng điều mà tôi đã trình bày với nhà vua là tòa án, Hoàng đế
muốn tôi nói rõ về nhiều vấn đề. Tôi cũng am hiểu khá rõ vấn đề này để
thỏa mãn ý muốn của Ngài, vì xưa kia tôi cũng đã gần khuynh gia bại sản
vì một vụ kiện cáo lâu dài tại tòa án, vụ án này về sau tôi thắng kiện và
được lĩnh cả án phí.
Hoàng đế hỏi tôi thường thường thì trong thời gian bao nhiêu lâu người
ta có thể đưa một vụ kiện ra xét xử được, phát đơn kiện có phải tốn nhiều
tiền không, các luật sư có quyền tự do bênh vực những người bị xử rõ ràng
là bất công không, có bao giờ thấy những thế lực hoặc đạo giáo xen vào
làm nghiêng lệch cán cân công lý không, các luật sư ấy có biết gì về những
nguyên lý đầu tiên luật đại cương về lẽ công bằng không, hay họ không cần
biết đến những đạo luật mà tùy tiện xét xử theo tập quan địa phương, và các
quan tòa có quyền giải thích, hay họ bình luận luật pháp theo ý thích của
họ, những nguyên đơn và việc bắt giữ có khi nào trái nghịch lại nhau trong
cùng một loại không, các đoàn luật sư giàu hay nghèo, có luật sư có nhận
tiền để bào chữa hoặc góp ý kiến không, sau hết là có khi nào họ được bầu
vào Hạ nghị viện không?
Sau đó, Ngài thiết tha hỏi tôi về việc quản lý tài chính. Ngài bảo có lẽ tôi
đã nhầm lẫn về vấn đề này vì như tôi đã nói, thuế nhà nước thu mỗi năm
chỉ được năm hoặc sáu triệu, trong khi đó nhà nước chi tiêu thâm hụt rất
nhiều.
Ngài nói, Ngài không thể tưởng tượng nổi một vương quốc lại dám tiêu
xài quá số thu và ăn vào của cải của mình như một kẻ hoang phí như vậy.
Ngài hỏi, vậy nước tôi đi vay của những ai, và về sau lấy đâu để trả nợ. Đối
với chủ nợ, nhà nước tôi có còn giữ các qui luật về thiên nhiên, về lý trí và
về lẽ công bằng không. Ngài rất ngạc nhiên với những chi tiết tôi đưa ra về
các cuộc chiến tranh đã tiến hành ở nước tôi cùng những chi phí cực kỳ quá
mức mà chiến tranh đòi hỏi. Ngài nói chắc chắn các anh phải là một dân tộc
hay gây gổ, quá lo lắng, hoặc các anh có những nước láng giềng tồi. Ngài
nói thêm, tướng tá ở nước các anh hẳn phải giàu hơn vua, các anh còn bới
chuyện làm gì ở bên ngoài mấy hòn đảo của các anh? Hẳn ở đây các anh
phải còn có những công việc khác để làm ngoài việc buôn bán? Hẳn các
