tộc Nga?”, ông vén quần lên, chỉ vết thẹo ở chân, đáp: “Đây, quyền của tôi
ở đây”.
*
* *
Ở ngục thất Osmk ra, ông bị đưa tới Semipalatinsk làm lính trong đại đội
thứ bảy. Semipalatinsk là một tỉnh lỵ nhỏ ở giữa một nơi hoang vu miền
Sibérie. Mới tới, ông được gia đình một nhà giáo, chồng là Issaiev, vợ là
Marie, tiếp đón niềm nở, không khinh thị ông là một tên lính, một tên tù
mới được trả tự do. Ông cảm ơn tri ngộ đó, tận tình giúp đỡ họ, rồi lần
thương cảnh nàng Marie có sắc, có học mà gặp một ông chồng nghiện rượu
be bét, mất cả tư cách, để vợ con sống cơ cực. Ông lại gặp một bạn tri kỉ
nữa là Nam tước Vrangel, mới tới làm thống đốc. Vrangel còn trẻ, sống độc
thân, đọc cuốn Những kẻ đáng thương rồi mến tài Dostoïevsky, mời về ở
chung nhà, coi như khách quý. Issaiev vì say rượu mà bị đuổi, Dostoïevsky
xin với Vrangel cho được làm ở toà án Kouznetzk, cách Semipalatinsk mấy
ngày đường. Marie phải theo chồng, Dostoïevsky đi tiễn gia đình nàng một
quảng đường xa, khi trở về, bỗng thấy mình cô độc. Tình thương thầm đó,
ông chưa dám thú với Marie, mới chỉ kể cho Vrangel nghe.
Ít lâu sau, hay tin Issaiev chết bệnh, ông vội vàng mượn tiền của Vrangel
gởi giúp Marie, rồi viết một bức thư nồng nàn để tỏ tình và xin cưới nàng.
Mới đầu nàng nhận lời rồi ít bữa sau lại do dự. Ông tuy có học thức, gia
đình quý phái thật đấy, nhưng tướng xấu, lại bệnh tật (cứ lâu lâu nổi cơn
động kinh)
, mà chỉ làm một tên lính thì làm sao cưu mang nổi nàng và
đứa con trai nhỏ của nàng. Dostoïevsky điều tra mới hay Marie đã yêu một
thầy giáo trẻ tuổi ở Kouznetzk, muốn tỏ vẻ quân tử, ông không tỏ lời trách
móc gì cả mà còn muốn giúp tiền cho họ cưới nhau nữa. Chính nỗi lòng
chua chát đó đã giúp đề tài cho ông viết cuốn Những kẻ nhục nhã và bị xúc
phạm (Humiliés et Offensés) xuất bản năm 1861. Nhưng ý đó chưa được
thi hành thì Dostoïevsky được tin đặc cách thăng chức thiếu uý nhờ sự vận
