GƯƠNG CHIẾN ĐẤU - Trang 67

Mỗi tối một tiệc nhỏ, dăm bữa lại tiệc lớn. Chủ khách tương đắc, vừa ăn
uống vừa làm thơ, làm triết lý. “Ở đây người ta dám có những ý mới, người
ta được tự do… Không ai làm gì trái ý tôi cả… sau ba chục năm dông tố,
tôi đã tìm được một hải cảng yên tĩnh. Tôi được một ông vua che chở, được
bạn luận với một triết gia, trò chuyện với một người dễ thương, tất cả
những đức đó quy cả vào một người từ mười sáu năm nay chỉ muốn an ủi
những đau khổ của tôi và che chở tôi khỏi nanh vuốt của kẻ thù”.

Nhưng “ông vua không ngôi” lại quá tham tiền, đầu cơ lén, mặc dù
Frédéric khuyên không nên. Vận đỏ, Voltaire lời vô số; một kẻ trung gian
muốn tống tiền, doạ lột mặt nạ của ông cho dân Phổ thấy. Voltaire nhảy tới
bóp cổ, xô hắn té. Già mà còn mạnh dữ! Tới nước đó thì không thể bịt kín
nữa rồi. Vua Frédéric hay, nỗi cơn lôi đình, bảo một cận thần: “Ta chỉ cần
dùng hắn một năm nữa là cùng, hễ vắt nước xong thì liệng vỏ cam đi”. Viên
cận thần đó nói lại với Voltaire. Từ đó Voltaire chỉ nghĩ tới vỏ cam.

Rốt cuộc vì một chuyện lôi thôi gì đó, cuối năm 1753, Voltaire phải trốn đi.
Tới biên giới, lính của Frédéric đuổi theo kịp, lục xét, suýt cầm tù ông. Sắp
bước chân qua biên giới tổ quốc thì hay tin tổ quốc không nhận ông nữa:
Vua Pháp ra lệnh trục xuất ông trong khi ông vắng mặt vì cuốn Cảo luận
phong tục và tinh thần các dân tộc mới xuất bản có tính cách chống chánh
quyền. Thực là tiến thoái lưỡng nan. Chán nản quá ông muốn qua châu Mỹ
ở; nhưng sau kiếm được cái “mồ yên” ở gần Genève, kinh đô Thuỵ Sĩ, ông
tới đó, mua một lâu đài cũ mà ông đặt tên là Lạc thú, để trồng rau và di
dưỡng tuổi già. Ai cũng tin từ nay ông chỉ còn chờ chết, ngờ đâu ông cụ
sáu chục tuổi đó, người gầy như con mắm, thiếu ăn thiếu ngủ, bị chứng
phong thấp, lại hoạt động hơn bao giờ hết. Tinh thần của ông ghê thật!

Voltaire chỉ ở biệt thự Lạc thú có ba bốn năm để dưỡng sức, rồi năm 1758,
di cư lại Ferney, một nơi ở biên giới Thuỵ Sĩ và Pháp. Ông lựa chỗ đó để
nếu chính phủ Thuỵ Sĩ muốn bắt ông thì ông lẻn qua bên Pháp, mà chính