khác; và khi ông ta thấy răng tôi rụng và tôi bị chứng hoại huyết thì ông ta
bảo rằng tôi mắc hoại huyết bệnh.
Ở đây
, có nhiều triết gia nghĩ rằng người ta có thể thọ như Bành Tổ
nếu như chịu bịt kín các lỗ chân lông mà sống như con tằm trong cái kén
(…). Tôi không biết phương pháp đó có kết quả hay không; tôi chỉ biết
rằng mùa đông này tôi không thể đi xa được. Tôi đã dùng lò sưởi để tạo
cho tôi một mùa xuân, và khi mùa xuân thiên nhiên trở về, tôi mong, nếu
tôi còn sống, được mang lại ông bộ xương của tôi. Ông sẽ mổ xẻ nó nếu
ông muốn; trong đó ông sẽ thấy trái tim còn đập vì cảm tạ và quyến luyến
ông.
Berlin , ngày 19 tháng 12 năm 1952
*
* *
Khi người ta có cái giọng mỉa mai chua chát, cay đắng thì khó mà sung
sướng được lắm. Ngay từ hồi trẻ, Voltaire đã chống lại cái mốt lạc quan cho
rằng thế giới này là thế giới tốt đẹp nhất mà Hoá công có thể tạo ra được,
huống hồ là lúc này về già, đã trải qua bao nhiêu thăng trầm, trông thấy bao
nhiêu nhân tình thế thái thì đức tin và lòng hy vọng của ông làm sao mà
chẳng nhụt nhiều.
Năm 1755, tháng 11, ông hay tin một cơn động đất ghê gớm ở Lisbonne
chôn sống ba chục ngàn người một lúc, đúng vào Vạn thánh tiết, trong khi
thiện nam tín nữ lễ bái chật các nhà thờ. Rồi ít tháng sau, chiến tranh lại nổ,
kéo dài tới bảy năm. Vì tranh giành nhau thuộc địa, Pháp Anh kéo phe gây
chiến với nhau. Phe Pháp có Áo, Nga thua phe Anh và Phổ. Ông cho rằng
thiên hạ điên khùng mới chém giết nhau vì “vài mẫu đất đầy tuyết ở Gia Nã
Đại”.
