GƯƠNG CHIẾN ĐẤU - Trang 93

“Các cường quốc còn tham tàn hơn bao giờ nữa; Đức đã bóp cổ Thổ. Các
nhà tài chánh của họ ôm lấy hết các độc quyền và nhượng quyền (…). Thổ
bị bó tay để cho sài lang và kên kên rút rỉa (…) Tình trạng đó không thể
dung túng được nữa (…). Phải trả giang sơn Thổ lại cho người Thổ…”.

Enver tất nhiên ghét ông, nhưng vẫn phục tài cầm quân của ông, tìm cách
đưa ông đi xa, và từ 1911 đến 1914, ông phải đi chiến đấu với Ý ở Tripoli,
với Monténégro, Serbie, Hi Lạp và Bulgarie, Andrinople. Thắng bại chưa
phân thì đại chiến thứ nhất nổ ra.

Thổ đứng về phe Đức như tôi đã nói. Năm 1915, liên quân Anh Pháp liền
đem hải quân tới Dardanielles, cuống họng của Thổ, rồi đổ bộ lên bán đảo
Gallipoli. Ông cầm đầu một liên đội, chống cự lại. Nhờ đoán được đúng
chiến thuật của địch, nhờ tính toán rất kỹ lưỡng, hành quân gan dạ và cấp
tốc không đợi lệnh trên, Mustapha Kémal chặn đứng được địch.

Một tháng sau, một đại tá Đức đem viện binh tới. Lúc đó ông mới đeo lon
trung tá. Viên sĩ quan Đức nhã nhặn đề nghị thoả thuận với ông về việc chỉ
huy. Ông trả lời ngay: “Tôi biết rõ địa thế và địch hơn ông. Tôi phải chỉ
huy”. Ông tự tin lạ lùng và làm cho người khác cũng phải tin ông. Bộ Tham
mưu Đức đành để ông chỉ huy mặt trận Dardanielles, và ba lần ông chặn
đứng được liên quân Anh Pháp. Rốt cuộc, Anh Pháp phải nhận rằng đã đem
non nửa triệu binh sĩ qua Dardanielles mà chẳng có kết quả gì cả, không
làm cho Đức phải rút quân ở mặt trận Pháp về, và cuối năm đó, họ quyết
định thôi tấn công Thổ nữa. Trận đó rất lớn: mỗi bên thiệt 250.000 sĩ tốt.
Anh Pháp mất mặt mà danh tiếng Mustapha Kémal nổi lên như cồn.

Rồi Đức thua. Đình chiến. Mustapha trở về Constantinople, thấy sự sụp đổ
tới nơi: Anh chiếm cứ Dardanielles và Bosphore, Pháp chiếm Stamboul, Ý
đóng ở Pera, kiểm soát những đường xe lửa. Bao nhiêu thuộc địa của Thổ
đều mất hết, từ Ai Cập, Syrie, Ả Rập, Palestine tới bán đảo Balkan, Hi Lạp,
Tripoli.