GƯƠNG CHIẾN ĐẤU - Trang 96

trầm hùng vang lên ở các cửa miệng, những tia lửa căm hờn hiện lên ở các
khoé mắt. Không đợi lệnh triệu tập, họ tự động dắt nhau từng đoàn đến
Angora, tình nguyện nhập ngũ.

Các tàu Nga chở khí giới tới bờ biển Hắc Hải tiếp tế quân cách mạng. Tàu
ghé nơi nào, tức thì dân cư chung quanh, cả trai lẫn gái, tự động khiêng vác
súng ống, đạn dược, cấp tốc chuyển qua làng bên, cứ tiến từng làng từng
làng như vậy cho tới Angora. Một người Mỹ mục kích cảnh một thiếu phụ
buộc con trên lưng rồi đẩy chiếc xe hai bánh chở trái phá. Trời đổ cơn mưa.
Không do dự, nàng cởi chiếc khăn choàng cho đứa bé để lên trái phá. Các
phụ nữ quí phái thấy gương hi sinh của nông dân đó, cũng đạp cửa phòng
khuê, xé khăn voan che mặt, tình nguyện vào giúp việc trong các đoàn cứu
thương. Thế là chỉ trong mấy ngày, dân Thổ đã phá được hủ tục ngàn năm
của họ. Hiện nay ở Angora, dưới tượng Mustapha Kémal, còn một bức
tượng một thôn nữ khiêng tạc đạn trên lưng, đứng sau hai tượng dân quân
cách mạng.

Triều đình đem quân tới diệt, nhưng chưa tới Angora thì quân đội đã tiêu
tan: một số đào ngũ, trốn về quê với vợ con, một số quay khí giới giết chủ
tướng rồi kéo nhau nhập vào đoàn quân cách mạng. Như vậy là đã tránh
được nội chiến mà khỏi lo về mặt triều đình nữa, Mustapha Kémal có thể
đem toàn lực diệt quân đội ngoại quốc.

Ở Ba Lê, ba chính khách Anh, Pháp, Ý: Lloyd George, Clémenceau và
Orlando chẳng hiểu chút gì cả, ngơ ngác hỏi nhau: “Thế là nghĩa lý gì? Vua
Thổ ký hiệp ước Sèvres rồi mà sao dân Thổ lại phủ nhận nó? Kẻ nào cầm
đầu bọn “phiến loạn” đó? Sao mà chúng tiến mau vậy? Đã gần tới thủ đô
rồi ư? Thế thì triều đình Thổ là cái gì? Bù nhìn à?”. Họ ngu quá, cứ tưởng
hễ nắm đầu nắm cổ được vua Thổ là có thể sai khiến được cả dân tộc Thổ!
Khi họ hay tin rằng kẻ cầm đầu “phiến loạn” chính là Mustapha Kémal, vị
anh hùng đã làm cho họ mất mặt ở Dardanelles, rằng đảng “phiến loạn” là
cả mười mấy triệu dân Thổ, nhất là khi họ được mật báo rằng Nga tiếp tế