GƯƠNG HY SINH - Trang 36

Dettroit Free Press cho hành khách trên xe và các nhà ga. Công ty xe lửa
cho cậu một khu trong một toa chở hàng để cậu chứa rau, báo, sách và các
chất hóa học, vì cậu vẫn mê hóa học, lúc nào rảnh là làm những thí nghiệm
hóa học, ngay trong toa.
Mới nhỏ tuổi, mà cậu đã có tài đầu cơ nữa chứ. Hồi đó gặp lúc nội chiến
đương phát dữ, Dettroit mới nhận được tin tướng Johnston tử trân ở Shiloh.
Cậu yêu cầu nhân viên điện tín nhà ga đánh điện cho các ga trên đường về
Port Huron để dán một tờ báo cáo nhỏ cho hay rằng chiều sẽ có nhật báo
đăng đủ chi tiết về trận Shiloh. Rồi cậu lại nhà báo Dettroit Free Press xin
mua chịu thêm 800 số nữa, cộng với 200 số trả mặt thường lệ là 1.000 số.
Giá báo cứ tăng vọt lên từ ga này tới ga sau; Edison bán hết cả ngàn số.
Hôm sau chàng dùng ngay số tiền đó để mua một cái máy in cũ. Gọi là máy
in chứ sự thực nó chỉ là một cái máy ép rất đơn sơ quay bằng tay.
Và… đã hùng tâm ghê gớm chưa? - từ hôm đó chàng thành ông chủ báo.
Tờ báo lấy tên là Weekly Herald, mỗi tuần ra một số. Tòa soạn là toa chở
hàng của công ty xe lửa. Edison, lúc đó mới mười lăm tuổi, vừa làm giám
đốc vừa làm chủ bút, vừa làm thợ sắp chữ, thợ in, vừa lấy tin tức cùng
quảng cáo, vừa viết, vừa phát hành. Báo in hai trang, mỗi kỳ bốn trăm số.
Chàng khôn lanh, nhận thấy rằng tờ Detroit Free Press chỉ đăng tin trong
nước mà thiếu tin trong miền, nên chỉ lượm toàn những tin trong miền, bán
rẻ ba xu một số, và ai mua tháng thì chỉ phải trả tám xu. Không biết bán
báo có chạy không, nhưng đã có một tiếng vang tới tận Luân Đôn… Tờ
Times, lớn nhất ở Luân Đôn phải nhắc tới nó, nhận rằng chưa có tờ nào in
trong một toa xe lửa như nó.
Mừng chẳng bao lâu, ông “chủ báo” Edison bị người xếp xe của công ty
hỏa xa bạt tai và xô xuống đường: một buổi sáng năm 1862, chuyến xe lửa
chở “tòa soạn” của Edison đương chạy hết tốc lực để khỏi trễ, thì ở toa chở
hàng, có khói đen bốc lên. Còi xe rít lên rùng rợn. Xe chạy chậm lại rồi
ngừng. Người thợ máy nhảy xuống đường, lại toa chở hàng, rồi hết thảy
nhân viên trên xe đều xách nước lại dập lửa. Họ liệng từ trong toa ra nào là
rau, sách vở, báo chí, pin điện, máy in, ống thuốc. Một thanh niên độ 16
tuổi, bị xô xuống đường. Người xếp xe mặt đỏ gay, bạt tai thanh niên đó,