phẩm của chồng mà bà gom lại thành một tập sáu trăm trang. Sức làm việc
của bà đã kinh thiên chưa ?
Giới khoa học ở mọi nơi đều hướng cả về bà. Những bằng cấp tấn sị
danh dự, những giấy chứng chỉ hội viên Hàn lâm viện, rồi những huy
chương chất đầy các hộc tủ.
Chính phủ Pháp tặng bà Bắc đẩu bội tinh, bà từ chối. Cũng do bạn bè
thúc, bà phải ứng cử vô Hàn lâm viện Khoa học, để người ta khỏi trách
mình làm cao. Nhưng trong viện chia làm hai phe, một phe không ưa bà, và
rút cục bà thiếu một thăm.
Tức thì, các nhà bác học Thụy Điển như muốn sửa lại sự bất công đó,
tặng bà giải thưởng Nobel về hóa học (1911). Để vớt lại danh dự, chính phủ
Pháp cho cất viện radium ở đường pierre Curie, mời bà điều khiển. Ngày
khánh thành viện đó là một trong những ngày vui nhất của bà, vì thấy cái
mộng của chồng đã thực hiện được. Nhưng vừa cất xong, thì đại chiến thứ
nhất bùng nổ.
*
Bà xin nhập ngũ, tuy là để giúp Pháp mà cũng là để gián tiếp giúp tổ
quốc vì nếu đồng minh thắng thì Ba Lan tất được trả lại tự do.
Bà tổ chức một trạm quang tuyến lưu động trên khắp các mặt trận để
trị bệnh trong quân đội. Trạm gồm một chiếc xe cam nhông chứa đủ dụng
cụ về quang tuyến. Nhân viên chỉ có người cầm lái và bà. Khi nào người
cầm lái mắc việc hoặc ađu thì đích thân bà lái lấy. Trời mưa hay lạnh cũng
mặc, bà hăng hái, nhảy xuống đường lầy để sửa xe, gỡ bánh hay chùi máy,
rồi bà đích thân khuân vác đồ đạc. Cũng ăn bằng gào mên, cũng ngũ dưới
lều vải, y như lính hạng nhì.
Chiến tranh kết liễu. Nước Ba Lan, sau nửa thế kỷ nô lệ, lại hiện trên
bản đồ thế giới. Bà mừng vô cùng ; bổn phận công dân của bà nay mới làm
tròn được.
Nhưng sức bà đã suy – bà đã ngoài ngũ tuần và đã lao lực trên mười
