GƯƠNG THẦY TRÒ - Trang 205

trò kỹ quá. Mà cưỡng áp trò như vậy, Alain có thấy mình kỳ cục không?
Trên đường đời, mỗi lần Maurois không làm đúng ý thầy là hối hận. Nhưng
trong thực tế Maurois có cãi thầy chăng. Hình như nhờ mấy năm trông coi
thợ dệt vải, nhuộm nỉ mà Maurois viết những cuốn không như Alain mong
ước chút nào. Đó là các cuốn Discours sur le Commandement, một tiểu luận
về nghệ thuật cầm quyền và Bernard Quesnay một tiểu thuyết đề cao đức
công bằng và mô tả đời sống giới lao động thợ thuyền. Môi trường Alain
chỉ cho Maurois lăn vào luyện kinh nghiệm và thu tài liệu là hãng dệt có thể
sai, nhưng đường lối ông vạch cho Maurois đúng trong nguyên tắc. Bằng
chứng là khi Maurois bị lệnh động viên xô vào quân ngũ, cũng là một môi
trường phong phú để viết. Maurois thành công rực rỡ trong các cuốn tiểu
thuyết:" Im lặng" của Đại-tá Bramble và" Biện-luận" của Bác-sĩ O'Grady.
Chỉ tiếc một điều là sao Alain không ý thức được bẩm tính trò của ông khác
hẳn bẩm tính của Balzac và không đo lường trước được Maurois có máu
tiểu sử gia hơn tiểu thuyết gia. Maurois từ bé đến lớn đẻ bọc điều, sống như
chuột trong hủ nếp, còn Balzac vừa chạy ăn, chạy nợ chồng đống, chạy nạn
đuổi nhà. Nếu Maurois có tướng diện hào hoa, phong độ của nhà giáo, ăn
nói mối giềng thì Balzac cục mịch, bốc đồng. Làm sao Maurois chạy theo
kịp Balzac cái cảnh viết thì viết theo com-măn, ngồi kế bên thợ sắp chữ để
viết, cầm quần cầm áo, chạy quần quật trốn thừa phát lại, đi hầu tòa như
cơm bữa. Maurois chỉ có hai kiếp hôn nhân mà kiếp nào cũng êm như bàn
thạch, còn Balzac ôi thôi! Phải nói là lặn hụp trong sông tình biển ải. Từ
1820-1850 nghĩa là 30 năm, Balzac dùng để thí nghiệm ái tình, để tìm hiểu
nhân tình thế thái nhứt là tâm hồn phụ nữ. Trái tim của ông trôi nổi hết đến
tay bà De Berny, bà Zulma Carraud thì đến tay bà D'Ambrantès, bà
Decastries. Ông bỏ bà Guibodoni-Visconti thì dan díu rồi cưới liền bà
Hanska. Balzac tài cao bấy nhiêu thì lăn lộn sống, say sưa hưởng thụ, đam
mê trác táng bấy nhiêu. Alain chắc thấy trò Maurois của mình muốn viết
một bộ Trò Đời thứ hai bằng con đường của Balzac là chuyện thiên nan
chứ. Còn sao lại ông cứ ám thị trò phải thành công lớn trong tiểu thuyết?
Maurois đã chứng minh cho ông thấy rằng còn những nẻo khác có thể đưa
đến vinh quang. Người ta cũng để ý việc ông bảo Maurois đừng theo nghề