quyền thì thi hành đơn giản. Như vậy ta thấy dù trò của ông tầm thường tới
đâu, Khổng cũng tìm được điểm son để khen.
Trong Khổng tử Gia Ngữ, có chỗ Khổng Tử nói với Tử Hạ: "Nhan Hồi
có đức tính hơn ông. Tử Cống lanh lợi hơn ông. Tử Lộ gan mật hơn ông.
Tử Trương nghiêm chỉnh hơn ông". Tử Hạ bỗng đứng dậy, ngạc nhiên nói:
"Vậy thì thưa thầy, tại sao bốn anh ấy còn theo học thầy?" Khổng Tử
nói:"Ngồi xuống, ngồi xuống, thầy nói hết cho nghe. Nhan Hồi tin mà
không biết không tin. Tử Cống lanh mà không biết chậm. Tử Lộ đúng mà
không biết nhát. Tử Trương nghiêm mà không biết hòa dịu. Môn sinh được
Đức Khổng khen không tiếc lời nhứt là Nhan Hồi. Theo ông thì Nhan Hồi
hiền lương, ông nói gì hiểu ngay, hiếu học, biệt an phận nghèo, ngày càng
tiến trên đường đạo lý. Có thể nói Khổng Tử thương Nhan Hồi nhứt các đồ
đệ của ông y như Đức Giêsu thương thánh Gioan hơn các 11 vị sứ đồ vậy.
Hai thầy trò tương đắc và coi nhau như tri kỷ. Lắm lúc họ trò chuyện nhau
như bằng hữu hay đôi nhân tình. Lần nọ hai người gặp nạn ở đất Khuông.
Thoát nạn xong, Khổng Tử gặp Nhan Hồi nói: " Thầy tưởng con chết rồi
chứ". Nhan Hồi thưa: "Thầy còn sống, làm sao con dám chết". Nói xong,
hai thầy trò cười reo khoái trá. Muốn ý thức cảnh ngộ nầy, ta đừng quên họ
là người tàn nữa. Một trong những giáo điều thâm thúy nhất của Khổng Tử,
ông lại truyền lại cho Nhan Hồi. Ông nói: "Đắc dụng thì mình thi đạo, bằng
không thì ẩn thân hành đạo". Mấy ai ngày nay dấn thân vào việc nước mà
lấy câu ấy làm châm ngôn.
6.- Họ Khổng biết lạc quan nhìn cái hay của trò mình nhưng không phải
không có lúc ông quở trách nặng. Về điểm nầy ta thấy ông xứng đáng là
một tôn sư và trong hệ thống quân sư phụ, sư đi trước phụ được Khổng Tử
chứng mình một cách hùng hồn. Ông rầy la môn đồ bằng một thứ tình cốt
nhục. Lúc muốn cho họ nên người mà cần trực ngôn, ông không nể nang,
mềm dẻo một cách giả tạo. Mấy lúc ấy ta thấy ông tỏ ra gần ta hơn khi ông
là tượng trưng của Chữ Lễ.
