Đọc đời tư các vĩ nhân, thấy những lúc họ tỏ ra giận dữ như bọn phàm
nhân chúng ta, sao ta thấy quí mến họ hơn. Chúa Jésus có lần bảo môn đồ
hãy học nơi Chúa sự hiền lành, khiêm nhường thật trong lòng song có lần
Chúa cũng nổi cơn lôi đình vác roi rượt đánh bọn con buôn lấy đền thánh
Giêrusalem làm chợ búa. Lúc uống đọc dược xong, Socrate thấy các môn
đồ của mình khóc, ông nghiêm mặt quát: "Các anh làm gì kỳ vậy? Tôi đuổi
hết phụ nữ ra khỏi phòng, chỉ để các anh lại thôi là cố ý tránh cái cảnh hèn
yếu đó". Người ta nói cơn giận của vĩ nhân là"ira sancta" tức là thánh nộ có
phải không? Có lần Khổng Tử thấy Tử Lộ cương trực đến thành hung bạo,
cảnh cáo Tử Lộ: "Coi chừng hung hăng tầm bậy mà bất đắc kỳ tử". Không
ai bảo họ Khổng là nhà tiên tri hay nhà tính tình học song vì am hiểu tính
nết trò mình nên quả thực về sau cái chết chưa tới số của Tử Lộ ở đất Vệ
chứng minh tiên ngôn của Đức Khổng. Lần khác Nhiễm Hữu và Tử
Lộ(cũng Tử Lộ nữa) là bề tôi của họ Quí là kẻ sắp đánh một thuộc địa của
nước Lổ mà không cương trực ngăn cản. Đánh như vậy theo Khổng Tử là
bất công. Nhiễm Hữu, Tử Lộ đổ lỗi cho họ Quí. Khổng Tử nổi nóng nói
như tạt nước sôi: "Các anh giúp nước mà thấy không giúp dân được thì nên
từ chức. Người quân tử không bao giờ viện lý nầy lẽ nọ để làm bậy. Thiên
hạ ngoài nước thấy họ Quí cùng các anh không phục thì phải làm cho người
ta phục, sao lại đem quân đánh người ta, làm như vậy là gây điên đảo không
phải ở quốc ngoại mà chính ngay nội bộ nước mình. Các anh biết chưa?"
7.- Tính tình Khổng Tử lúc nào cũng ôn lương, ăn nói với các môn đồ
mềm mỏng, thân mật nhưng không phải không có lúc ông không mỉa mai
một cách tế nhị đâu. Tử Cống thấy Khổng Tử và các môn đồ cứ ở ẩn hành
đạo, trách ông sao cứ giấu ngọc quí mãi trong hộp mà không đem bán cho
người đời đeo. Ông mỉa mai với Tử Cống: "Thì đem bán đi, bán đi". Trong
bụng, họ Khổng vẫn đồng ý với Tử Cống nhưng vì không gặp minh chúa
nên chưa dấn thân. Còn Tử Cống thì hơi vội. Tử Du dùng lễ nhạc trị dân.
Có lần Khổng Tử nghe tiếng hát vang dậy từ nhà dân, bảo Tử Du: "Ai lại đi
cắt cổ gà bằng dao mổ trâu. Tử Du nói ngày xưa thầy bảo tiểu nhân học đạo
thì để trị. Nay còn dùng lễ nhạc luyện họ thành quân tử, sao thầy trách.
