Hồi lúc Maurois viết vài tiểu thuyết đầu tay, báo chí khen nức nở, Alain
bảo:"Em hãy lên cao nữa". Đọc lời nầy bạn có nhớ Đức Giê-Su nói lời gì
với môn đồ niên trưởng của Ngài không? Ngài nói: "Hãy ra khơi: Duc in
alto". Pétrus thì xây kim tự tháp bằng linh hồn thiên hạ còn Maurois thì bắt
chước Goethe, Balzac xây kim tự tháp bằng tác phẩm. Và tác phẩm
Maurois cao trung bình một thước bảy mươi mấy. Nếu bạn lấy tác phẩm
của ông chất từ bàn chân ông chất lên thì chắc cao khởi đầu ông lối 1/2
thuốc. Ông là một thứ Momsen của Đức, người đoạt Nobel văn chương thứ
ba. Làm chủ cả núi tác phẩm, cuốn nào cũng viết công phu như vậy mà lúc
gần xuống lỗ Maurois còn trưng lời của Tolstoi: "Nếu tôi còn sống..." ngụ ý
là nếu trời cho ông làm con cháu Mathusalem thì ông còn viết hàng loạt tiểu
sử danh nhân nữa. Sao mà chứng đau ruột tàn nhẫn với ông quá hồi ông 82
tuổi. Bằng không thì cái câu"Em phải lên cao nữa" chẳng biết sẽ đưa
Maurois đến tầng mây nào?
4.- Tiếng sét tình sư đệ và định mệnh sự nghiệp:
Đâu phải chỉ trong ái tình giữa nam nữ mới có tiếng sét. Mà trong tình
Thầy trò, cũng có thứ lưỡi búa thiên lôi riêng. Nhiều người chỉ trích tình
tiếng sét, cho là thứ tình nông nổi. Chỉ trích như vậy không sai nếu nó xảy
ra giữa những tâm hồn tầm thường. Trong nhiều trường hợp nó là dấu hiệu
của tiềm thức được chuẩn bị lâu dài. Hai thầy trò Alain và Maurois mới gặp
nhau mà như đã hẹn nhau từ kiếp nào. Trò mê Thầy và Thầy thấy trò là một
thứ hiện thân của mình. Thầy quyết tâm xúi trò làm tất cả những gì mình
cho là hay đẹp nhất trên đời mà mình không thể làm được. Thứ cao vọng đó
có thể có nơi cha đối với con, nhưng thường cha không đủ khả năng đạt chí
bằng thầy. Trong trường hợp Alain và Maurois, ta thấy có một thứ định
mệnh chi phối song phương. Định mệnh đã sinh Alain làm thầy thì cũng
sinh Maurois làm trò. Họ đồng thanh đồng khí với nhau đâu tận cốt tủy nên
ta thấy họ tương ứng, tương cầu một cách nhịp nhàng, ngoạn mục. Chắc
bạn từng biết có nhiều ông thầy đáng là thầy muốn có trò đáng là trò để lo
lắm mà đâu có. Thiếu gì trò gặp chân sư lại bỏ đi tìm ngược lại. Cũng thiếu
