hàng gì là bông, vải, sợi. Rồi sau lại thấy trưng ra mấy cái quầy bày lỏng
chỏng lơ chơ những đồng hồ cũ, kính và bút máy với một tấm bảng nhỏ
viết tay: “Máy khắc chữ”. Có lần tôi ghé vào thử khắc lên cây bút chữ Thân
tặng… để kỷ niệm một người bạn gái, nhân thể tò mò nhìn sâu vào trong thì
cảm giác như ngôi nhà nhiều chủ.
Đến khi bước chân vào trường Đại học tôi chỉ được tiếp quản cái xe
đạp cà tàng của bố và chợt nhận ra mình không là thành phần đáng tin của
xã hội mới này! Ông cán bộ tuyên huấn nói toạc móng heo: Đây là nhà
trường của công nông thì con em công nông làm chủ. Các thành phần khác
mới đúng là được ưu tiên! Xã hội đã phân chia giai cấp rồi mà trong trường
học còn chia ra nhiều đẳng cấp. Nhất hạng là các anh bộ đội và cán bộ.
Thượng thặng là những đảng viên. Thứ đến là con em liệt sỹ, miền Nam,
miền núi, công nông, lao động. Hạng bét là thành phần tạp nham dễ lung
lay chao đảo, chỉ lơ thơ mấy đứa coi như là chiếu cố! Lâu lâu đột nhiên
vắng bóng một người cùng học. Hỏi ra mới biết bị cho thôi học vì lý lịch có
điểm mờ nào đó nhưng chẳng ai dám hỏi đến tận cùng! Có bạn tên Hiệp
cùng học ở trường Nguyễn Trãi, là dân Ngũ Xã, bơi lội giỏi lắm. Ngày đoạt
giải tòan quốc “Bơi vượt sông Hồng”, cu cậu đem tấm Huy chương vàng
chóe tặng lại nhà trường trước sự hân hoan chào đón của hàng nghìn thầy
trò. Ít lâu sau không thấy bạn đi học nữa, nghe đâu cũng vì lý lịch, rồi
người ta chóng quên đi! Chẳng biết tấm huy chương vàng kia có còn lưu
trong “Phòng truyền thống” để là niềm tự hào của nhà trường mà sẽ chẳng
ai biết đến thân phận chủ nhân của nó!
Thời ấy, từ người đại diện sinh viên của trường đến những người quản
lý lớp, tổ đều do tổ chức chỉ định cả. Có ai vi phạm quy chế của nhà trường
thì kỷ luật cũng khác nhau tùy theo đẳng cấp! Lúc đó bên Đông Âu đang
lộn xộn, tiêu biểu là ở Hungari có Câu lạc bộ Pêtôphy ở thủ đô Budapest
do giới trí thức làm đầu trò và sinh viên làm ngòi nổ, quậy lên tưng bừng,
nên mọi sinh hoạt của thầy trò trong các trường Đại học nghiêm ngặt lắm.
Thực sự lúc ấy tôi vẫn là cậu học trò khờ khạo. Thằng Tây thì chẳng
mấy ai ưa nhưng dám đánh Tây mới thật là yêu nước. Bây giờ có Bác,
Đảng đánh đuổi nó đi thì sao lại không tin? sao lại không yêu? Lòng mình
