- Kể ra thì cũng có tài… Nhưng cái công không đáng gì so với cái họa
lớn họ gây ra cho dân cho nước mình! Xét công, xét tội là phải xem từ đó.
- Có ông cán bộ giải thích vì thế ta không kêu là danh nhân… Coi như
ta dựng tượng nhà văn hóa, được chớ sao?
Nếu đúng đó là lời từ một ông cán bộ nào đó nói ra thì thật là buồn!
Nhưng nói sao để ông chú của tôi đây hiểu được, thật không dễ chút nào.
Mà tôi cũng chẳng phải là người được học căn cơ từ những trường lý luận
nhà nghề danh giá. Tôi nói đại, ưng bụng hay không tùy chú:
- Thực ra danh nhân với nhà văn hóa không khác gì nhau. Họ đều là
những người có tài, có đức, có công làm cho nước thịnh dân cường. Họ
hành xử theo đạo trời và hợp lòng người. Có khác nhau là công đức ai dày
mỏng hơn thôi. Còn những kẻ dù tài mấy đi nhưng làm nhục quốc thể, bán
rẻ tổ tiên, coi thường đạo lý thì không thể gọi là danh nhân hay nhà văn hóa
được. Bụng họ đặc chữ đấy nhưng vẫn là tiểu nhân. Dù họ có vinh hoa phú
qúy thì cũng chỉ là phường giá áo túi cơm thôi.
- Thế họ có nổi tiếng thiệt không?
- Có người nổi tiếng nghĩa hiệp. Có người nổi tiếng bất nhân. Chẳng lẽ
vì nổi tiếng mà người ta dựng tượng Hitler, Tần Thủy Hoàng, Lê Chiêu
Thống hay là Bảo Đại?
- Ông nói gà, bà nói vịt. Dân chúng tui biết nghe ai?
- Không phải đến bây giờ người ta mới làm khoa học. Lúc sinh thời,
ông Tiến sỹ ấy bị vua Tự Đức quở trách nặng lắm, thậm chí còn bị tuyên án
tử. Đến đời vua con do người Pháp dựng lên thì phải làm theo ý của người
Pháp, phục chức cho ông ta. Còn ông kia, dù khoác trên mình cái áo chùng
tu hoặc thay vào bộ phẩm phục đại quan hay làm thầy dạy học, viết sách…
nhất nhất đều làm mật thám cho Tây! Dân ta gọi là “đồ phản phúc” trong
khi quan Tây khen “tận tụy trung thành với nước Pháp”. Khi chết, cả hai
người đều được đội lính danh dự Pháp bồng súng chào, có dàn kèn đồng
thổi khi hạ quan vùi thây dưới đất và bắn súng tống tiễn hồn về thượng
giới, uy nghiêm chỉnh chện lắm. Rồi lại được đúc tượng đồng, lấy tên
trường, tên đường để tưởng thưởng cho cái công tận tụy giúp ngoại bang
khai hóa xứ này.
