người bị tóm cổ lôi xềnh xệch ra sân trường, tống lên xe cam nhông
(camion) phóng đi mất hút.
May mà tôi chưa kịp lớn để phải chịu chung cảnh ấy thì có Hiệp định
hòa bình. Đám nhỏ chúng tôi háo hức lắm. Cái lo của cha mẹ mãi sau này
lớn lên tôi mới hiểu và thương mà cũng chẳng giúp được gì. Cha tôi đã ký
hợp đồng ở sở làm, lĩnh trước ba tháng lương để đưa cả nhà vào Nam.
Nhưng sau nghĩ dại gì bỏ đi bơ vơ xứ người xa lạ, biết bao giờ về lại quê
hương? Chi bằng ở lại với chính phủ Cụ Hồ, nước nhà độc lập, sống yên
tâm cho các con hơn. Chúng tôi không thể nào quên những ngày tản cư:
chạy càn, máy bay ném bom, obus (trái phá) rít trên đầu, nhà cháy, người
chết giữa đường, học với mấy bạn lớn bé chung một lớp do cha tôi dạy tại
nhà ở nhờ dân, năm lần bảy lượt bỏ giữa chừng vì làng mạc bị giặc càn tới
đốt phá, gia đình đành phải hồi cư mà lúc đó bà con quen gọi là “dinh tê”
(entrée) vào thành. Những ngày chờ “móc” người đưa đường, gia đình tôi
trú tạm một căn nhà vô chủ tại Đầm Đa, Ninh Bình. Ở đây có mấy anh
thanh niên tuổi đôi mươi chán chường thế cuộc, dùng dằng nửa ở nửa về.
Ban đêm các anh ra vùng giáp ranh tề-ta buôn lậu những hàng thuốc tây,
bút máy, đồng hồ, mũ nồi, áo len, khăn ấm… Có khi bị du kích truy đuổi,
chạy thục mạng, bỏ của giữ lấy người! Ban ngày thì ngủ vùi hoặc đánh cờ
và thường nghêu ngao dấm dứt bài thơ:“Thôi thế từ nay là dứt tình / Vấn
vương gì nữa nợ đao binh / Muốn học người xưa làm ẩn sỹ / Vách núi đề
thơ với một mình / Còn đấy ai đi thì mặc ai / Mặc ai, ai đó áo chưa phai /
Mình về mình biết mình thôi nhỉ / Tiếc gì tơi tả áo cầu vai / Mới ngòai hai
mươi mùa xuân thôi / Mà thấy hình như tóc bạc rồi / Bụi bậm đua chen là
thế đấy / Hay gì người hỡi, hỡi ta ơi! / Bút đã từng phen làm gió mưa /
Từng lui giặc nước một lời thơ / Cũng thôi, tàn mộng bình thiên hạ / Sự
nghiệp ơ hờ cơn gió đưa / Nghề súng thua gì ai nữa đâu / Từng thét ba
quân trận thắng đầu / Cũng không mơ nữa làm nguyên soái / Nấm mồ
chiến tướng biết nông sâu? / U ẩn hằn lên vầng trán cao / Hết Chiến khu
Ba sang đất Lào / Rồi lại quay về mơ Việt Bắc / Đi mãi đi hoài, đi đến đâu?
/ Đi mãi để mà đi đến đâu / Có dễ mà đi đến bạc đầu / Vẫn ở lưng chừng
đường lỡ dở / Mà nhìn kẻ trước ngắm người sau / Đã chót đầu thai phận
