Người phun kiếm
H
ôm nay nói đến nghề xuất bản sách báo, cách in ấn và phát hành sách
báo tại Hà Nội những năm trước cách mạng, tôi nhân danh một người đã
cộng sự với một tài năng lớn trong nghề này là ông Vũ Đình Long, không
ngần ngại gì mà không nhắc đến tên ông với tấm lòng chân thật và cũng
không thiếu ít nhiều suy nghĩ đắng cay.
Qua nhiều năm nay, mỗi lần có dịp nói đến cái nghề xuất bản cao quý
này, tôi lại ngậm ngùi nhớ tới ngôi nhà 93 phố Hàng Bông, trong đó có một
người tầm vóc to lớn, da ngăm đen, bước những bước đi lạch bạch quanh
bàn giấy đồ sộ luôn tỏ ra bực bội, đăm chiêu, tính toán. Đó là ông Vũ Đình
Long, một trí thức bỏ vốn ra kinh doanh văn chương chữ nghĩa, làm giàu.
Ông Long từ đâu đến trong cái Hà Nội ngàn năm văn vật quay cuồng qua
bao cuộc hưng vong lịch sử này? Lúc còn là một ông giáo dạy lớp phổ
thông, không ai biết đến ông. Ông giáo họ Vũ đang an phận gõ đầu trẻ nhỏ,
bỗng có lệnh đổi ông lên tận Hà Giang tiếp tục “Godautre” (gõ đầu trẻ -
nhà văn Nguyễn Công Hoan, bạn đồng nghiệp của ông Long, chơi chữ).
Ông Long ở Hà Giang tận dụng mấy năm sống với núi rừng, ngày đêm trau
dồi chữ Hán. Ông bắt đầu thử năng khiếu văn chương, dịch pho tiểu thuyết
Tàu Anh hùng náo. Pho truyện kiệt tác. Sách gửi về Hà Nội, xuất bản, được
độc giả nhiệt liệt hoan nghênh. Sau đó, đến Mảnh trăng thu, một truyện
tình nổi tiếng của nhà văn lãng mạn Tàu là Từ Trẩm Á. Ông Vũ Đình Long
nổi danh trong làng văn bút Hà thành hoa lệ.
Rồi thì, gió đã lên, cờ đến tay Vũ, Tây lại chuyển ông giáo Long về Hà
Nội. Ông tự thấy ngấm say men văn học, xin thôi nghề dạy học, bắt đầu mở
