« Thế mà, tất cả khiếp-nhược, không giữ trọn nghĩa. Trong khi thành
mất, chỉ một mình Hoàng-Diệu tận-trung tử-tiết mà thôi. Rất đáng khen.
« Đến như bọn Lê-Văn-Trinh, Phan-Văn-Tuyển, Lê-Trực, Hồ-Như-
Phong, Nguyễn-Đình-Đường, đều là những viên cao-cấp trong một tỉnh. Thế
mà sợ chết tham sống, bỏ thành trốn chạy.
« Phan-Văn-Tuyển lại trốn trước, chạy lên Sơn-tây. Sự làm ấy tỏ lòng
hèn-nhát, hoảng hốt không kể xiết.
« Hoàng-Hữu-Xứng tuy ốm không ra khỏi thành, nhưng cam tâm chịu
nhục, không biết sống chết với thành. Kẻ nhân-thần phải lấy thân báo nước ;
sao mà lại như thế ?
« Tôn-Thất-Bá, tuy ra trước để thương-thuyết, nhưng trong khi gây sự,
không trở lại giữ thành. Mà sau, lại không hay kết-hợp binh-dân, để liệu sự
một cách chính-đáng. Trái lại, cùng chúng điều-đình dai-dẳng để thoát một
cách láu-lỉnh.
« Những kẻ bầy tôi giữ cõi, khi gặp nạn, sao lại cẩu-thả như thế. Như
vậy thì trước đây, tranh biện với nước kia, làm sao bênh được quyền-lợi của
nước.
« Vậy phải kể rõ tội-danh để khuyến-lệ thần-tiết.
« Bọn Hoàng-Hữu-Xứng, thì trước hết phải giải chức, giao cho các
viên-chức mới, là tổng-đốc Trần-Đình-Túc, tuần-phủ Nguyễn-Hữu-Độ, bố-
chánh Hoàng-Hữu-Thường, thông-biện Vũ-Nhữ, một mặt bắt giải về Kinh,
một mặt cứu-minh rồi tâu về, để làm rõ hình-pháp.
« Còn dư những bọn thuộc-viên, tỉnh-thành thủ-úy, phòng thủ-úy, quản-
cơ, suất-đội, thì đều có trách-nhiệm cầm quân ngữ-thủ. Đã không hay ra sức
giết giặc, mà lại còn đem nhau chạy trốn. Không có một người nào tử-tiết
cùng chủ-tướng. Thật rất đáng giận.
« Lại các viên-chức hàng văn, như tri-phủ, tri-huyện, kinh-lịch, thông-
phán, hoặc có kẻ giữ đất, hoặc có kẻ giúp việc. Trong hạng nầy cũng có kẻ
khá, có kẻ dở khác nhau. Trước sau chúng đã giúp việc Hoàng-Diệu ra sao,