(tức Đại Sán). Mười lăm năm sau trở lại Châu Giang, lại gặp Thạch
hòa thượng từ cổ An Nam về nước và được thấy thảo bản tập Hải
ngoại kỷ sự và các tập thơ”. Thế thì bài tựa ấy làm ra cũng có lẽ vào
năm Khang Hy Kỷ Mão. Xem các dẫn văn trên, năm san hành sách
Hải ngoại kỷ sự có lẽ vào khoảng Khang Hy Kỷ Mão năm thứ 38
(1699)214 nghĩa là 3 năm sau ngày Đại Sán từ Quảng Nam trở về
Quảng Đông.
Sách ấy ghi chép khởi đầu từ tháng Tám năm Giáp Tuất Khang
Hy 33 (1694), lúc Đại Sán tiếp kiến sứ giả Đại Việt tại am Trường
Thọ, Quảng Đông, cho đến khoảng tháng Mười một năm Ất Hợi
Khang Hy 34 (1695), lúc ông trở lại Thuận Hóa, vì ngược gió chưa trở
về Quảng Đông được, thì chấm dứt.
Xét tổng quát những ghi chép trong sách, chẳng những đối với
việc Đại Sán được quan dân Quảng Nam nhiệt liệt hoan nghênh,
những lời nói thù ứng trong lúc ông cùng Nguyễn vương trò chuyện
và việc ông chủ trì các ngày pháp hội, đều có tự thuật rõ ràng, cho đến
những trạng huống các thương thuyền vượt biển qua Nam, các phong
thổ, nhân vật, tập tục, chế độ xứ Quảng Nam và tình trạng sinh hoạt
của Hoa kiều đương thời, cũng đều thuật lại một cách rất tỉ mỉ. Ngoài
ra còn thâu góp ghi chép các bài thơ, điếu văn, các bài luật thơ hay
tuyệt cú do Đại Sán trong lúc lưu cư đất Việt, tùy thời tức cảnh, cao
hứng ngâm đề, cộng tất cả 110 bài (trong số có 3 bài làm sau khi trở
về Quảng Đông, đầu thu năm Bính Tý) và những bài thiền luận, những
thư từ qua lại với các yếu nhơn trong Nguyễn phủ, tất cả cộng 21 bài
văn. Duy chỉ tình trạng sinh hoạt của Đại Sán trong lúc áp đông215 tại
chùa Thiên Mụ Thuận Hóa, từ tháng Mười một năm Ất Hợi đến tháng
Sáu năm sau, Bính Tuất (Khang Hy năm 35), và tình hình vượt biển
trở về Quảng Đông thì không thấy chép đến.
Những An Nam du ký của người Trung Quốc trong khoảng cuối
nhà Minh đầu nhà Thanh, thực ra thưa thớt không có bao nhiêu. Trừ
tập Hoa di biến thái216 của Nhật Bản, ghi chép những báo cáo của
bọn thương khách thông thương với Quảng Nam, chỉ có tập An Nam
