nhau, hình thành một hành động vi pháp, một tội danh không thể giảm
khinh vậy.
Đến như Đại Sán làm việc buôn lậu, thì sự hiềm nghi lại càng
đậm đà tăng thêm. Cứ theo Hải ngoại kỷ sựkỷ thuật lúc Đại Sán khởi
hành từ Quảng Đông: “Tăng chúng đi theo hơn 50 người, hành lý
cũng nhiều, thuyền chủ nhìn nhau chẳng biết sắp đặt cách nào, phải
đem khách hàng chuyền lui Dương thành (Quảng Đông), còn phải chia
một nửa tăng chúng, hành lý cho tháp tòng 2 thuyền đi sau”. Đoạn văn
ấy có thể chứng thực số lượng hàng hóa Đại Sán đưa qua Quảng Nam
vì mục đích tặng biếu hay buôn bán, quá nhiều một cách lạ lùng; Phan
Thứ Canh chỉ trích những “cây đoạn thêu chữ vàng”, là một món trong
số hàng hóa ấy. Người ta lại có thể suy tưởng những khí cụ dùng trong
các Phật hội do Đại Sán chủ trì tại Quảng Nam, nhất thiết đều do Đại
Sán cung cấp cả. Và trong thời gian lưu trú đất Việt, từ Phúc Châu trở
xuống, quan chí dân đều cung dưỡng rất thành kính long trọng, từ các
món tiền gạo, yến sào, dầu dấm, tương muối, hương đèn, cho đến kỳ
nam hương, trân châu, vàng bạc, người ta đem đến tặng biếu ngày nào
cũng có; gia dĩ Phúc Châu hưởng ứng nhân duyên trùng tu Trường
Thọ am của Đại Sán, khảng khái xuất ra 5.000 lượng bạc (Ngũ thiên
kim) để cúng làm kinh phí kiến trúc Trường Thọ am đại điện; lúc Đại
Sán sắp sửa lên đường, Phúc Châu còn tặng nhiều gỗ quý để giúp vào
việc tu trúc am ấy (nói rõ ở đoạn sau).Phân cam dư thoại cũng chép
rằng: “Sau nghe nói y buôn lậu qua An Nam, chở về hàng thuyền các
loại trân báu như tê giác, ngà voi, san hô, châu ngọc v.v. trị giá hàng
vạn mà các quan địa phương chẳng ai đả động chi đến”. Xem thế dầu
Đại Sán không có mưu toan kinh dinh thương nghiệp, nhưng kết quả
chuyến du hành Quảng Nam, y thâu hoạch được vàng bạc và trân báu,
không phải là ít, khó lòng tránh khỏi sự kinh ngạc của giới nhơn sĩ
Lãnh Nam; do đó có những đồn đại buôn lậu với Quảng Nam và gây
thành mầm họa cho y sau này.
Thuộc về đầu đuôi việc Đại Sán bị bắt bị trục xuất và bị giam
chết, Phân cam dư thoại chép rằng:
