Vị bô lão Chu Diên hơn trăm tuổi, gương mặt đẹp như một mắt gỗ hóa
thạch, tóc trắng lẫn vào mây, được vinh dự bước lên đài khai hội. Bà đã
móm, tiếng nói không thể vang xa nên chỉ ra dấu. Đầu tiên bà thẳng người,
đưa hai tay về phía trước, song song với mặt đất. Vạn người im lặng tựa
một ao bèo. Tiếp theo, bô lão ngửa hẳn mặt lên trời, tay mở một vòng rộng,
miệng thì thầm gọi Mẹ Tổ Mẹ Tiên. Muôn ngàn giọng nói hòa làm một, cất
theo nhịp nhàng: Mẹ ơi, Cha ơi... Âu Lạc trường tồn...
Già Mị đeo mặt nạ thần sấm, đi guốc gỗ, đầu đội mũ vải cong nhọn
như sừng trâu, mặc bộ áo dài nhiều thân màu đen, cài khuy ở sườn. Chuông
rung, chiêng đổ, bà cầm giọng cho hàng chục thầy mo hát lên những lời mở
đầu của thiên sử thi mở đất, mở nước, tôn vinh Mẹ Tổ.
Một cột khói to trên bờ ùn ùn báo hiệu. Trống cái tại thuyền Trưng
Trắc hùng tráng cất giọng. Hàng trăm trống con đánh bồi theo. Mười tám
cặp thuyền nữ - nam đâu lưng xuất phát, tiếng trống lấy nhịp đanh chắc,
tiếng hô vận thở đều sin sít.
Đua thuyền Giao long Âu Lạc tương đối khác so với các nơi, do tác
động của hình thế sông nước ở đây. Hai đội nữ và nam sẽ chèo ngược chiều
nhau. Khi họ khép một vòng tròn ngoài cửa Hát, coi như đã đến đích.
Thuyền nữ đầu tiên và thuyền nam đầu tiên gặp nhau sẽ được chọn là cặp
thuyền thắng cuộc. Họ ăn mừng bằng cách té nước, chúc tụng những điều
tốt đẹp. Sau đó từng cặp trai gái lao xuống mặt hồ, bơi quấn nhau trong
điệu múa tượng trưng Giao long hợp hoan, đầy biểu trưng phồn thực của
văn minh Đông Sơn.
Đoàn đua gần như vây bọc người xem và chín Giao long thuyền của
Lạc tướng, như một quả trứng khổng lồ. Độ bao quát của mỗi cá nhân với
sự kiện thật toàn vẹn. Hơn thế nữa, từng người luôn có cảm giác mình là
trung tâm của lễ hội. Chỉ cần so sánh cấu trúc đua thuyền này với một trận
bóng đá hiện đại, ta thấy trí tưởng tượng và thao tác của người Âu Lạc vượt
xa con người hai ngàn năm sau, ở một góc độ nhất định nào đó.
