HÀN PHI TỬ - Trang 10

- Thời Xuân Thu (-700 - 403) từ đời Chu Bình Vương tới gần cuối đời Chu
Uy Liệt Vương.
- Thời Chiến Quốc (-403 - 221) từ gần cuối đời Uy Liệt Vương tới khi Tần
diệt Tề và thống nhất Trung Quốc có một điểm gượng: năm -403 không
đánh dấu một biến cố gì quan trọng đủ để mở đầu một thời đại, chỉ là năm
ba đại phu nước Tấn: Hàn Kiều, Triệu Tích, Ngụy Tư được vua Chu phong
hầu (do đó mà sau Tấn tách ra thành ba nước Hàn, Triệu, Ngụy), còn xã
hội, lịch sử Trung Hoa vẫn biến chuyển liên tục, không bị gián đoạn, từ chế
độ phong kiến tới chế độ quân chủ chuyên chế, từ tình trạng phân tán tới
tình trạng thống nhất. Tuy nhiên có điều này hiển nhiên là càng về sau xã
hội càng loạn, biến cố càng dồn dập, và xét chung thì thời Chiến Quốc quả
có nhiều điểm khác thời Xuân Thu.
Về kinh tế, canh nông, phương pháp canh tác rất tiến bộ. Thời Ân người ta
dùng lưỡi cày bằng gỗ, thời Tây Chu đã có lưỡi cày bằng đồng đỏ; cuối
thời Xuân Thu ở Ngô và Việt, người ta đã tìm ra sắt. Sắt lúc đó gọi là "ác
kim" (vàng, bạc, đồng là mỹ kim) và chỉ dùng chế tạo những đồ dùng tầm
thường như lưỡi cày, lưỡi cuốc... Năm -513 vua Tấn bắt mỗi người dân
phải nộp một ít sắt để đúc những đỉnh ghi hình luật. Cũng vào khoảng đó
xuất hiện những truyền thuyết về hai thanh gươm Can Tương và Mạc Da,
bén hơn những thanh gươm thường dùng nhiều, chỉ vì đúc bằng sắt và từ
đó sắt mới được dùng làm binh khí. Có xưởng đúc phải dùng tới ba trăm
người kéo bễ cho lò đủ nóng mà làm chảy được sắt. Tới thời Chiến Quốc,
sắt đã thông dụng, và sách Mạnh Tử, Thiên Đằng Vân Công thượng, bài 4,
chép một câu Mạnh Tử hỏi Trần Tương: "Hứa Tử có dùng nồi đồng, trách
đất nấu ăn không, có dùng (lưỡi cày bằng) sắt mà cày không?" (Hứa Tử dĩ
phủ tắng thoán, dĩ thiết canh hồ?).
Nhớ lưỡi cày bằng sắt, nhờ biết dùng bò để kéo cày, mà cày sâu hơn, nhanh
hơn, đỡ tốn sức hơn. Người ta lại biết bỏ phân, làm hai mùa, đào kinh dẫn
nước. Nước chư hầu nào cũng muốn phú cường để thôn tính các nước bên
cạnh, mà muốn phú cường thì trước hết phải khuếch trương canh nông,
nghĩa là phải vừa cải tiến phương pháp canh tác vừa khuyến khích khai phá
đất đai mới, vừa thay đổi cách đánh thuế.