HÀN PHI TỬ - Trang 130

nước mình thì tổn thất cũng nặng (…). Đó là cái thuật chắc chắn giữ nước
cho khỏi mất”.
Lời khuyên thật xác đáng. Không một nước nào có thể cô lập được, ngoại
giao tuy cần, và cũng phải có lúc nhờ đến nước người đấy, nhưng trước hết
chính mình phải mạnh đã, mà khi mình mạnh thì không phải là nhờ người
mà là sai người.
Muốn cho nước mạnh thì toàn dân phải là một khối, không được rời rạc,
cho nên Hàn rất chú trọng đến sự “cáo gian” kiểm soát từng hành động của
mỗi người dân, và thống nhất tư tưởng.
Chính sách cáo gian (tố cáo kẻ gian) ông mượn của Mặc Tử và Thương
Ưởng. Vì tin rằng bản tính con người chỉ mưu tư lợi, vợ chồng, cha con,
vua tôi đều có thể là kẻ thù của nhau cả, cho nên Hàn Phi thấy trong xã hội
toàn những kẻ gian, gần như thiên nào trong sách ông cũng khuyên nhà
cầm quyền phải đề phòng kẻ gian, đặc biệt là các thiên Bát gian, Gian kiếp
thí thần, Bát thuyết, Bát kinh. Ông cho sự cáo gian là bổn phận của mỗi
người, một hành động tốt, đáng thưởng, và ai cũng được phép tố cáo bất kỳ
ai, ở triều đình, trong các nha sở và ở khắp các làng xóm, châu quận.
Thiên Bát thuyết ông viết:
“Cái đạo của minh quân là người hèn được tố cáo việc gian của người sang;
thượng cấp có tội, thuộc hạ không tố cáo thì bị liên lụy; vua muốn biết rõ
sự thực thì phải tham bác ý kiến của nhiều người…”.
Thiên Bát kinh, ông lại nói:
“Trong một huyện, nhà nào cũng gần nhau, họp nhau thành từng “ngũ”
(năm nhà), từng “liên” (hai trăm năm mươi nhà), hễ ai tố cáo lỗi của người
khác thì được thưởng, không tố cáo thì bị trừng trị. Bề trên đối với người
dưới, người dưới đối với bề trên đều như vậy cả; như vậy thì trên dưới,
sang hèn đều đem pháp luật ra răn nhau, đem điều lợi ra dạy nhau”.
伍、官、連、縣而鄰，謁過賞，失過誅。上之於下，下之於上，亦
然。是故上下貴賤相畏以法，相誨以和。
(Ngũ, gia, liên, huyện nhi lân, yết quá thưởng, thất quá tru. Thượng chi ư
hạ, hạ chi ư thượng diệc nhiên. Thị cố thượng hạ quí tiện tương úy di pháp,
tương hối dĩ lợi).