có học cũng hiểu được, lại phải dễ thi hành:
“Cái gì mà kẻ sĩ có óc tinh tế mới biết được thì không nên ban làm lệnh, vì
dân không phải người nào cũng có óc tinh tế cả. Cái gì mà bậc hiền mới
làm được, thì không nên dùng làm phép tắc vì không phải người dân nào
cũng hiền cả”.
察士然後能知之，不可以為令，夫民不盡察。賢者然後能行之，不可
以為法，夫民不盡賢
(Sát sĩ nhiên hậu năng tri chi, bất khả dĩ vi lệnh, phù dân bất tận sát. Hiền
giả nhiên hậu năng hành chi, bất khả dĩ vi pháp, phù dân bất tận hiền – Bát
thuyết).
Nhất là phải soạn ra sao cho minh bạch, mọi người đều hiểu như nhau; nếu
tỉnh lược quá, mỗi người hiểu một cách thì sinh ra nhiều việc tranh tụng, và
có những kẻ lợi dụng sự mập mờ của pháp luật mà làm bậy. “Pháp luật mà
tỉnh lược thì dân chúng hay tranh tụng, vì vậy mà (…) pháp luật của minh
chủ ghi việc rất tường tận”.
法省而民萌訟、是以…明主之法必詳事
(Pháp tỉnh nhi dân manh tụng, thị dĩ (…) minh chủ chi pháp tất tường sự. -
Như trên).
3- Pháp luật phải công bằng binh vực kẻ yếu, số ít, như vậy mới có trật tự
trong nước được:
“Bậc thánh nhân xem sự thực của sự phải quấy, xét tình hình của sự trị
loạn, cho nên trị nước thì minh định pháp luật, đặt ra hình phạt nghiêm
khắc để cứu loạn cho quần chúng, trừ hoạ cho thiên hạ, khiến cho kẻ mạnh
không lấn kẻ yếu, đám đông không hiếp đáp số ít, người già được hưởng
hết tuổi trời, bọn trẻ côi được nuôi lớn, biên giới không bị xâm phạm, vua
tôi thân nhau, cha con bảo vệ nhau, không lo bị giết hay bị giặc cầm tù, đó
