chính danh của ông là vừa để “minh phận" vừa để phân biệt đồng và dị.
Ông nêu lên phép chế danh gồm bốn qui tắc mà qui tắc chính là “thực cùng
thì danh phải cùng”, “thực khác thì danh phải khác”, nghĩa là danh và thực
phải hợp nhau.
Hàn Phi là môn đệ của Tuân Tử chắc đã trực tiếp chịu ảnh hưởng của Tuân
hơn là của phái Danh gia, nhưng ông có óc thực tế, không bàn về tri thức
luận, chỉ áp dụng thuyết của Tuân vào chính trị: mà trong phạm vi chính trị,
ông cũng chỉ thu hẹp vào việc dùng người, gạt bỏ luân lí, đạo đức ra, vì vậy
ông không hề nói đến việc chính danh, chỉ nói đến hình danh(
刑名), hoặc
danh thực (
名實). Sự vật hễ có hình, có thực thì có danh. Danh và hình
(hay thực) phải hợp nhau, như vậy là “tuần danh trách thực” (
循名責實)
theo cái danh mà đòi, cầu cái thực; “hình danh tham đồng” (
刑名參同)
hình và danh hợp với nhau; “thẩm hợp hình danh” (
審合刑名) xét xem
hình với danh có hợp nhau không.
Ví dụ một ông bạn hứa sẽ tới thăm ta, lời hứa đó là “danh”, mà việc ông ấy
tới thăm là “hình” hay “thực”; nếu ông ấy giữ lời hứa, tới thăm thật thì
“danh” và “hình” hợp nhau; “danh” và “thực” hợp nhau; nếu không thì chỉ
có danh mà không có hình, không có thực.
Lấy pháp luật làm danh thì việc là hình: sự việc mà hợp với pháp thì danh
và thực hợp nhau. Lấy quan vị làm danh thì chức vụ là hình: nếu hai cái
không hợp nhau (chẳng hạn một người địa vị là trưởng ti mà không điều
khiển nổi nhân viên trong ti, còn việc gì cũng giao cho một người phụ tá)
thì là hình danh không hợp.
Hàn cho qui tắc hình danh hợp nhau là quan trọng bậc nhất trong việc trị
quan lại (tức trị nước), nếu không theo nó thì không sao phân biệt được kẻ
giỏi người dở, kẻ ngay người gian, không sao thưởng phạt cho đúng được,
vua sẽ mất quyền, nước sẽ loạn.
Thiên Dương giác chép:
“Cái đạo (tức thuật) nắm được cái cốt yếu
chính thì vật định, danh lệch thì vật đổi… vua nắm lấy danh, bề tôi làm ra
hình. Hình và danh so sánh mà giống nhau thì trên dưới hoà điệu”
用一之道, 以名爲首, 名正物定, 名倚物徒(...)君操其名，臣效其形，形
