HÀN PHI TỬ - Trang 180

tỉ vật, ngũ chi dĩ hợp hư).
“Vật có chỗ thích nghi, tài có chỗ dùng. Mọi người đều có việc thích nghi
thì trên dưới đều vô vi”.
夫物者有所宜, 材者有所施, 各處其宜, 故上下無爲
(Vật giả hữu sở nghi, tài dã hữu sở thi ; các xử kì nghi, cố thượng hạ vô vi
– Như trên)
Thiên Nạn nhị :
“… Các ông già nước Trịnh có câu : “Hiểu đạo lí thì nên đừng làm gì, đừng
cho thấy”
鄭長者有言:體道, 無爲無見也.
(Trịnh trưởng giả hữu ngôn : “Thể đạo, vô vi, vô hiện dã” )
Thiên Ngoại trừ thuyết hữu thượng, truyện 2 dẫn lời của Thân Bất Hại :
“Sự sáng suốt của bề trên mà để lộ ra thì người dưới sẽ đề phòng, sự không
sáng suốt của bề trên mà để lộ ra thì người dưới sẽ gạt bề trên, (…) sự
không ham muốn của bề trên mà để lộ ra thì người dưới sẽ rình bề trên ; sự
ham muốn của bề trên mà để lộ ra thì người dưới sẽ nhử bề trên. Cho nên
bảo : “Ta không dựa vào đâu mà biết người (tức bề tôi) được, chỉ có vô vi
là có thể dò xét được họ thôi”.
吾無從知之, 惟無爲可以規之
(Ngô vô tòng tri chi, duy vô vi, khả dĩ qui chi).
Thiên Dương giác của người sau viết, mà những ý : “Hợp với sự không
hư”, “trên dưới đều vô vi” trong thiên đó không hợp với chủ trương của
Pháp gia ; còn câu trong Nạn nhị, chỉ là một cách xử thế của các ông già
nước Trịnh, chứ không phải là một đường lối chính trị, nhưng đoạn dẫn
trên trong Ngoại trừ thuyết hữu thượng, thì tuy là lời của một Pháp gia,
Thân Bất Hại mà cũng hợp với học thuyết của Hàn Phi. Trong thiên Hữu
độ, Hàn viết :
“Làm vua mà đích thân xem xét các quan thì không đủ thời gian mà cũng
không đủ sức. Vả lại bề trên dùng mắt thì kẻ dưới tô điểm bề ngoài, người
trên dùng tai thì kẻ dưới sửa giọng nói, người trên dùng trí óc để đoán xét
thì kẻ dưới khéo nói, nói nhiều”
夫为之人主，而身察百官，则日不足，力不给。且上用目则下飾觀，