chủ diệc hữu nghịch lân, thuế giả năng vô anh nhân chủ chi nghịch lân, tắc
cơ hĩ).
Ví vua chúa với con rồng, vừa hợp vừa đúng với tục Trung Hoa. Đọc Chiến
Quốc sách chúng ta thấy biết bao vua chúa bị bọn biện sĩ như Tô Tần,
Trương Nghi, Phạm Tuy, Thái Trạch “lấn lờn mà cưỡi”. Hàn Phi đã khéo
léo, không ví họ với loài nào khác mà ví với con rồng, cũng là hiểu tâm lí
họ nữa. Tần Thuỷ Hoàng đọc tới hai câu đó chắc chỉ mỉm cười chứ không
trách Hàn vào đâu được, chưa biết chừng còn thích Hàn vì Hàn biết sợ
những “vẩy ngược” của mình.
Chúng ta đã thấy nghệ thuật trình bày tư tưởng, học thuyết của Hàn trong
thiên Thuế nan. Trong các thiên khác như Hiển học, Ngũ đố, Nạn thế, Định
pháp v.v… ông vừa trình bày học thuyết của ông vừa đả kích tư tưởng của
người khác. Riêng về việc bác bỏ lời ở nhân(?), ông viết tới bốn thiên: Nạn
nhất, nhị, tam, tứ và chính trong bốn thiên đó, lí luận của ông xác đáng, sắc
bén, đanh thép nhất, hơn Mạnh Tử nhiều. Ông phân tích kĩ một cố sự hoặc
lời lẽ của một người, đả kích cả mọi mặt, không còn để lọt một sơ hở nào
khiến cho chúng ta khó có thể nói thêm được nữa.
Thí dụ bài 1 trong Nạn nhất. Cố sự như sau:
Tấn Văn Công sắp khai chiến với Sở, quân Sở đông mà quân Tấn ít, ngại
khó thắng, nên hỏi ý kiến của hai người:
Cậu Phạm (Tức Hồ Yển) và Ưng Quí. Cậu Phạm đáp: ”Thần nghe nói
