thị quan (võ); thưởng kẻ gắng canh tác nhưng lại coi rẻ nghề nông; kẻ mình
không thu dùng được (tức bọn ẩn sĩ) thì bỏ ra ngoài, nhưng lại đề cao là
biết khinh thế tục; kẻ nào phạm cấm thì bị tội, nhưng lại khen là dũng cảm
(trỏ bọn hiệp sĩ). Khen chê, thưởng phạt trái ngược nhau như vậy cho nên
pháp luật, cấm lệnh bị huỷ hoại mà dân càng loạn. Ngày nay ai đánh kẻ
xâm phạm đến anh em mình thì được khen là người có góc cạnh (có khí
tiết): ai thấy bạn bị nhục mà trả thù cho bạn thì được khen là trung trinh.
Cái phẩm hạnh có góc cạnh, trung trinh mà thành thì pháp độ của vua bị vi
phạm. Bậc vua chúa tôn trọng cái hạnh góc cạnh, trung trinh mà quên cái
tội phạm cấm, cho nên dân ganh nhau xem ai mạnh mà quan lại không
kiềm chế họ được. Không phải làm lụng khó nhọc mà có ăn có mặc thì
khen là có tài năng; không có chiến công mà có chức vị tôn quí thì khen là
hiền đức. Tài năng và hiền đức như vậy mà thành thì binh lực trong nước
phải yếu mà đất bị bỏ hoang. Bậc vua chúa ưa thích cái hạnh tài năng hiền
đức đó mà quên cái hoạ binh nhược đất hoang, như vậy là cái hạnh riêng
được thành lập mà cái ích công bị tiêu diệt.
*
Bọn nho sĩ dùng văn làm loạn pháp luật, bọn hiệp sĩ dùng võ phạm cấm,
mà bậc vua chúa đều tôn trọng, do đó mới sinh loạn. Hễ trái phép thì bị tội,
nhưng các “tiên sinh”
lại nhờ văn học mà được dùng; phạm cấm thì bị
giết, nhưng các hiệp sĩ chuyên ám sát lại được nuôi. Vậy người mà pháp
luật cho là trái thì vua lại dùng, kẻ mà quan lại giết thì bề trên lại nuôi.
Pháp luật, thu dụng, trên, dưới bốn cái đó trái nhau, không có gì nhất định,
như vậy dù có mười ông Hoàng Đế cũng không làm cho nước trị được. Vậy
kẻ thi hành nhân nghĩa là không nên khen, khen thì hại cho sự nghiệp; kẻ
chuyên về văn học là không nên dùng, dùng thì loạn pháp. Nước Sở có
người được tiếng là “ngay thẳng”, cha ăn trộm cừu, anh ta đi báo quan.
Quan lệnh doãn ra lệnh: “giết nó đi”, vì anh ta ngay thẳng đối với vua mà
có lỗi với cha, cho nên tuy báo quan mà bị giết. Do đó mà xét, người bề tôi
chính trực đối với vua là đứa con hung bạo đối với cha. Nước Lỗ có kẻ theo
vua ra trận, ba lần đánh ba lần chạy. Trọng Ni hỏi nguyên do, người đó đáp:
